Else Beekman
In het Europees Parlement is deze week op het nippertje een voorstel tegengehouden dat belangrijke Europese regels over milieu en mensenrechten zou afzwakken. Opvallend: uitgerekend de Spaanse premier Pedro Sánchez en zijn socialistische partij steunden het plan, ondanks hun uitgesproken groene en sociale reputatie.
Het ging om een onderdeel van de zogenoemde “Omnibus-richtlijn”, een complex wetsvoorstel waarmee meerdere EU-regels tegelijk aangepast of afgeschaft kunnen worden. In dit geval lag er een compromis op tafel dat volgens critici de Europese zorgplicht van bedrijven zou verzwakken.
Die zorgplicht verplicht bedrijven nu nog om rekening te houden met milieuschade, mensenrechtenschendingen en sociale gevolgen in hun internationale productieketens.
Het nu tegengehouden voorstel zou het mogelijk maken om veel van deze verplichtingen af te bouwen of te versoepelen. Achter het voorstel stonden grote industriële lobby’s die negatieve gevolgen van de regels vreesden voor hun concurrentiepositie.
Wie was voor, wie tegen?
Het waren de rechtse fracties in het Europees Parlement (waaronder de Europese Volkspartij, EVP) die het voorstel versneld en zonder debat in het voltallige parlement wilden goedkeuren. De steun daarbij van de Spaanse en Portugese socialisten was zeer onverwacht.
Tegenstanders, en dan met name De Groenen, linkse partijen als Podemos, EH Bildu en Sumar, én ngo’s zoals BLOOM, sloegen alarm. Zij spreken van een gevaarlijke poging tot “sluipende deregulering” van Europese milieuwetten.
Uiteindelijk werd de versnelde behandeling op het allerlaatste moment gestopt, dankzij een motie van De Groenen en de Europese Linkse fractie, waardoor het voorstel niet direct naar onderhandelingen met de Europese Commissie en de Raad kon gaan: 318 Europarlementariërs stemden tegen, 309 vóór.
Door deze uitslag moet het volledige Europees Parlement zich volgende maand in een openbare stemming uitspreken over de Omnibus-richtlijn.
Waarom steunde Spanje het voorstel?
De vraag is waarom Sánchez en zijn partijgenoten het voorstel steunden. De Spaanse premier profileert zich al jaren als voorvechter van klimaatactie en groene transitie. Bovendien is Spanje door droogte, hittegolven en zijn lange kustlijn extra kwetsbaar voor klimaatverandering.
Spanje wil transitie groene energie EU en ambitieuze klimaatdoelen versnellen
Volgens critici speelt politieke strategie mee: Sánchez zou met de Duitse EVP-leider Friedrich Merz een stille samenwerking hebben gesloten om op EU-niveau invloed te behouden. Politico schreef eerder deze maand over dat vermeende akkoord.
Daarnaast verklaarde de Portugese socialiste Ana Catarina Mendes tijdens het debat dat “verantwoordelijkheid” belangrijker was dan “symboliek” – volgens milieuorganisaties een indirecte buiging voor de eisen van grote bedrijven en zelfs Trump-gezinde invloedsgroepen.
“Een vergissing van formaat”
De Franse milieuactiviste Claire Nouvian van ngo BLOOM reageerde fel: “Het steunen van het afbreken van het Europese klimaatbeleid en de zorgplicht van bedrijven is niet alleen een inconsistentie van de Spaanse en Portugese socialisten, het is een strategische vergissing die de EU blootstelt aan grote risico’s. Het is buigen voor de eisen van Trump en de destructieve industriële lobby’s die hij vertegenwoordigt.”
Ze voegde daar nog aan toe: “Laat de rechtse partijen hun verantwoordelijkheid nemen als ze samen met extreemrechts regels willen afbreken. De Spaanse socialisten hoeven dat niet voor hen op te knappen. Dat is politiek en moreel onverdedigbaar.”
Ook vanuit de Spaanse oppositie klinkt kritiek. Linkse Europarlementariërs waarschuwen dat het afzwakken van milieuregels niet alleen het klimaat schaadt, maar ook het vertrouwen van kiezers in linkse partijen ondermijnt.
Wat nu?
De stemming over het volledige voorstel, inclusief alle omstreden wijzigingen, vindt plaats in november 2025. Dan moet blijken of Spanje zich herpakt, of opnieuw meegaat in het verzwakken van milieubescherming in Europa.
Voor wie in Spanje woont of er betrokkenheid mee voelt, is het een kwestie om scherp in de gaten te houden: Spanje is een land aan de frontlinie van klimaatverandering – en Europese regels maken daar een belangrijk verschil.
Dit bericht is gebaseerd op een persbericht van BLOOM, een Franse milieuorganisatie die in 2005 werd opgericht door Claire Nouvian, een bekende milieuactivist en voormalig journaliste.