Judith Goeree
Langs de kusten van Galicië, Asturië en Andalusië zie je ze nog: vrouwen die met vaardige handen visnetten herstellen, knopen leggen en meters touw verwerken tot vangstgereedschap. Het vak van de rederas, de nettenmaaksters, is diep verweven met de maritieme cultuur van Spanje, maar kampt met een nijpend tekort aan jonge instroom. Terwijl de vissersvloot moderniseert, dreigt het ambachtelijke werk van de nettenmaaksters te verdwijnen.
Tussen zee, bergen en geschiedenis
In het Cantabrische vissersdorp San Vicente de la Barquera houden enkele van deze vrouwen de traditie levend. Aan de kade, waar de geur van zout en diesel in de lucht hangt, klinkt het ritme van naalden die door touw glijden. Hier, tussen de riviermondingen van San Vicente en La Rabia en met de Picos de Europa op de achtergrond, bevindt zich een van de oudste vissersgilden van Spanje.
Wie de middeleeuwse brug Puente de la Maza oversteekt, ziet aan het einde van de kade vrouwen gebogen over grote, glimmende netten. Met vaste hand, dikke naalden en sterke draad herstellen zij de schade die de zee heeft aangericht. Het ritme van hun werk is kalm, bijna meditatief.
De redera: stille kracht van de visserij
Een redera herstelt de netten van de vissers, vaak op het muurtje van de kade, met wind, kou of zon als constante metgezellen. De netten van de ringenzegenvisserij, waarbij vissers scholen vis met een groot net omcirkelen, zijn reusachtig – groot genoeg om een piramide te bedekken.
Het werk is zwaar en lichamelijk belastend. Tot voor kort stonden veel nettenmaaksters niet geregistreerd als werkenden; nu doen ze dat als zelfstandigen. Het is een beroep dat van moeder op dochter werd doorgegeven, een puur vrouwelijke traditie die langzaam dreigde te verdwijnen.
Red_Era: erfgoed in een modern jasje
In San Vicente de la Barquera probeert het project Red_Era het tij te keren. Het combineert behoud van vakmanschap met innovatie: de nettenmaaksters herstellen niet alleen netten voor vissers, maar maken van afgedankte netten tassen, sleutelhangers, vloerkleden en accessoires. Zo krijgt hun werk een duurzaam en creatief vervolg.
In het atelier van de visserscoöperatie werken Silvia González, Oana Zamán en Sandra García. Ze leerden het vak van oudere nettenmaaksters, vrouwen die hun kennis doorgaven voordat ze met pensioen gingen. Hun producten worden verkocht in winkels, op markten en in het atelier zelf.
“Wie een tas van ons koopt, neemt een stukje van ons vakmanschap mee,” zegt González. De vrouwen combineren hun werk op de kade met dit nieuwe ondernemerschap. Zo behouden ze niet alleen een eeuwenoud beroep, maar creëren ze ook een eigen toekomst.
Werken met de zee
Wanneer een vissersboot met een kapot net binnenvaart, laten de vrouwen hun werk in het atelier liggen. Ze trekken hun dikke schorten aan, nemen naald, draad en schaar mee en dalen af naar de kade. Daar hangen de vissers de netten aan grote haken, als een gordijn in de wind. De rederas zoeken de gaten, trekken het garen strak en beginnen te naaien.
Een enkel net kan tot 85.000 euro kosten. Daarom is hun werk zo belangrijk: het loont voor de vissers om de netten te laten herstellen in plaats van te vervangen. Zo kan een net jarenlang meegaan. “Wat wij doen, is de netten oplappen,” vertelt Sandra García. “Als een stuk vol zit met kleine reparaties, knippen we dat deel eruit en zetten we er nieuw net in.”
In San Vicente de la Barquera varen vier zegenvisserijschepen, en elk schip heeft zijn eigen redera die vertrouwd is met de netten en die kent tot in de laatste knoop.
Toekomst van een ambacht
Toch is het beroep van redera kwetsbaar. Jongeren kiezen zelden voor dit traditionele vak. De lonen zijn laag en het werk is seizoensgebonden. In de winter is er minder te doen; in het seizoen van de sardine, ansjovis en makreel is het juist alle hens aan dek.
Met opleidingen, lokale tentoonstellingen en samenwerking met scholen wil Red_Era het ambacht behouden. Scholieren komen bijvoorbeeld kijken hoe de rederas werken, toeristen kopen hun handgemaakte tassen, en jonge vrouwen leren opnieuw de techniek van het netten herstellen, steek voor steek, zoals hun voorgangsters dat deden.
Een draad tussen verleden en toekomst
Het verhaal van de rederas is dat van vele Spaanse kustgemeenschappen. Een verhaal over vrouwen die in stilte de ruggengraat vormen van de visserij. Tussen zee en land houden de nettenmaaksters meer bijeen dan alleen netten.
In San Vicente de la Barquera laten zij zien dat traditie en vernieuwing hand in hand kunnen gaan, en dat de toekomst van het vissersambacht misschien wel in hun handen ligt. Met elke steek die ze zetten, herstellen de rederas niet alleen de netten van de vissers, maar houden ze ook de band tussen mens, zee en erfgoed levend.
Het afscheid van de laatste vuurtorenwachter van Almería