Else Beekman
De toekomst van milieuzones in Spanje staat op losse schroeven. Steeds meer experts denken dat Spanje, net als Frankrijk, het beleid rond milieuzones (Zona de Bajas Emisiones, ZBE) zal heroverwegen of zelfs afschaffen. Vooral lokale overheden zitten in een lastig parket, terwijl juridische stappen tegen de maatregel toenemen.
Sinds de invoering van de Ley de Cambio Climático in 2023 zijn grote Spaanse gemeenten verplicht om milieuzones in te voeren. Toch zijn van de meer dan 100 betrokken steden slechts 54 zones daadwerkelijk operationeel. De rest worstelt met vertragingen, beperkte middelen en lokale tegenstand. Twintig gemeenten hebben het proces zelfs nog niet eens opgestart en riskeren sancties of het mislopen van subsidies voor openbaar vervoer.
Volgens de Spaanse milieuminister Sara Aagesen “gaat het aantal ZBE’s vooruit, ondanks een groep gemeenten die weigert mee te werken en daarmee gezondheidsschade door vervuiling in de hand werkt”, aldus persbureau EFE.
Franse beslissing als precedent
De twijfel neemt toe sinds Frankrijk recent besloot alle milieuzones af te schaffen, omdat deze volgens de Franse Assemblee “huishoudens met lage inkomens onevenredig hard treffen.” Dit heeft in Spanje direct invloed. Het Real Automóvil Club Vasco Navarro (RACVN) ziet hierin een bevestiging van zijn kritiek op het Spaanse ZBE-beleid, dat volgens hen “de vrijheid van mobiliteit aantast” en “economisch discriminerend” is.
Einde van huidig systeem van milieustickers in Spanje in zicht?
Volgens RACVN-voorzitter Pedro Martínez de Artola “hebben de ZBE’s hun langste tijd gehad. Tijdens de presentatie van het jaarverslag 2024 van de vereniging verklaarde hij dat deze “ofwel via politieke bijsturing of via juridische weg zullen ze verdwijnen”. Hij wees op het Franse besluit als “een opening richting afschaffing ook in Spanje”.
Groeiende weerstand bij Spaanse gemeenten
Hoewel de Spaanse overheid en de Federación Española de Municipios y Provincias (FEMP) het nut van ZBE’s blijven benadrukken voor een gezondere leefomgeving, groeit de weerstand. De FEMP vraagt om extra investeringen in openbaar vervoer en actieve mobiliteit. Gebeurt dat niet dan dreigt het beleid volgens de federatie averechts te werken. Sommige lokale bestuurders weigeren om milieuzones op te leggen en worden door minister Sara Aagesen zelfs “negationisten” genoemd.
In steden als Madrid, Badajoz, Gijón en Santa Cruz de Tenerife zijn ZBE-maatregelen al deels of geheel ongeldig verklaard door rechters. Die baseerden hun oordeel op onduidelijke communicatie, ongelijke behandeling en onvoldoende juridische basis. Boetes zijn opgeschort of zelfs aan automobilisten terugbetaald.
Rechtszaken en druk op politiek
Het RACVN voert inmiddels meerdere rechtszaken tegen milieuzones in onder andere Bilbao en San Sebastián. Ze stellen dat de EU-lidstaten weliswaar verplicht zijn om luchtvervuiling aan te pakken, maar dat dit niet per se via ZBE’s hoeft te gebeuren. De juridische druk en publieke onvrede kunnen ertoe leiden dat Spanje net als Frankrijk zijn koers bijstelt.
In hun bezwaren voeren zij aan dat de beperkingen disproportioneel zijn en fundamentele rechten schenden, zoals het recht op vrije verplaatsing. “We vragen de stadsbesturen om hun gezond verstand te gebruiken, hun plannen terug te draaien en de bevolking niet te misleiden,” aldus Martínez de Artola. “De EU verplicht ons tot anti-vervuilingsmaatregelen, maar schrijft geen ZBE’s voor.”
Ook aan de grens met Frankrijk merken Spaanse bestuurders nu al het verschil: in de Franse Baskische steden zoals Hendaia, Anglet en Baiona is de invoering van nieuwe ZBE’s voorlopig opgeschort, in afwachting van de definitieve afschaffing door de nationale wetgeving.
Geraadpleegde bronnen: El Economista en UnionRayo
Alles wat je moet weten over de milieusticker en milieuzones in Spanje