Else Beekman
Spanje staat voor een nieuwe realiteit: het risico op overstromingen is aanzienlijk groter dan eerder werd aangenomen. De toename van risicogebieden is te wijten aan nieuwe modellen die rekening houden met lange termijn overstromingsrisico’s en de toenemende impact van klimaatverandering.
Volgens nieuwe berekeningen bevinden meer dan twee miljoen woningen zich nu in overstromingsrisicogebieden. Dat is volgens de krant Eldiario.es het dubbele van eerdere schattingen.
Een DANA is een atmosferisch fenomeen dat hevige regenval en overstromingen veroorzaakt. Het leidde eind oktober 2024 tot historische regenval in Valencia. Op sommige plekken viel meer dan 184 liter regen per vierkante meter in een uur en meer dan 700 liter in een dag. Dit zorgde voor overstromingen die veel verder reikten dan de omvang van de bestaande risicogebieden.
Meer dan 75.000 woningen in 47 gemeenten in Valencia werden door deze overstromingen getroffen. Bijna een derde daarvan werd gebouwd in overstromingsgevoelige gebieden tijdens de vastgoedzeepbel van de jaren 2000.
Spanje’s vernieuwde risicokaart van overstromingsgebieden
De noodzaak om de informatie over de overstromingsrisicogebieden te herzien, werd na deze DANA duidelijk. Nieuwe analyses van het Kadaster en het Nationale Systeem voor Cartografie van Overstromingsgebieden tonen dat er nu meer dan twee miljoen woningen in risicogebieden liggen. Dit is een verdubbeling van eerdere cijfers. Eerder werd namelijk alleen gekeken naar gebieden met een gemiddelde risicoperiode van 100 jaar. Dat houdt in dat er een kans van 1% per jaar is op een overstroming. Het nieuwe model omvat ook gebieden met een risicoperiode van 500 jaar, met een kans van 0,2% per jaar, en data uit regio’s als Navarra en Baskenland.
Waarom is het risico groter geworden?
De toename van overstromingsrisicogebieden in Spanje komt door een combinatie van factoren. Door een warmer en vochtiger klimaat worden extreme weersomstandigheden zoals zware regenval steeds intensiever. Daarnaast heeft verstedelijking een grote impact gehad. Tijdens de vastgoedbubbel tussen 1997 en 2008 werden bijna een half miljoen woningen gebouwd in risicogebieden, vaak zonder voldoende rekening te houden met mogelijke overstromingen. Bovendien zijn de traditionele modellen waarop risicoberekeningen zijn gebaseerd vaak beperkt. Deze modellen berekenden de risico’s op basis van historische gegevens die onvoldoende rekening houden met veranderende weerspatronen en toekomstige onzekerheden.
Regionale verschillen
Niet elke regio in Spanje wordt even hard getroffen door overstromingsrisico’s. In Murcia bevindt zich het hoogste percentage woningen in risicogebieden, met 26,9%. Dit wordt gevolgd door Asturië met 14,3% en Cantabrië met 12,9%. In grote steden zoals Sevilla bevindt meer dan de helft van de woningen zich in risicogebieden. Deze verschillen benadrukken de regionale kwetsbaarheden die specifiek beleid vereisen.
De gevolgen van bouw in risicogebieden
De bouw van woningen in gebieden met een hoog risico op overstromingen heeft verstrekkende gevolgen. Materiële schade is vaak enorm. De DANA van eind oktober in Valencia vernietigde honderden woningen, ruim 130.000 auto’s en veroorzaakte miljarden euro’s aan schade. Naast de materiële schade is er ook menselijk leed; tijdens deze DANA kwamen 227 mensen om het leven. Overstromingen hebben bovendien een aanzienlijke milieu-impact, waarbij ecosystemen worden vernietigd en de kwaliteit van grond- en oppervlaktewater sterk wordt aangetast. In delen van Valencia werkt het rioleringsysteem nog steeds niet naar behoren en in het natuurgebied La Albufera zijn vrijwilligers en milieubeschermers nog steeds bezig met herstelwerkzaamheden.
Methodologie
Voor het onderzoek verzamelde en analyseerde een team van deskundigen, waaronder geografen, ingenieurs en experts in rampenrisico’s in opdracht van Eldiario.es gegevens. Data van het Nationale Systeem voor Cartografie van Overstromingsgebieden (SNCZI) en het Kadaster werden gebruikt om risicogebieden te identificeren. Een uniek proces werd toegepast om de nauwkeurigheid van de kaarten te verbeteren. Zo werden gebieden van minder dan drie hectare die volledig door risicogebieden omringd zijn ook als risicovol beschouwd. Daarnaast werden meer dan 13 miljoen gebouwen uit het Catastro geanalyseerd, met een focus op gebouwen waarvan ten minste 10% in een risicogebied ligt. Deze aanpak maakt de resultaten conservatief maar waardevol voor toekomstig risicomanagement.
Wat kan er gedaan worden?
Om toekomstige rampen te voorkomen, is het van groot belang dat strengere maatregelen worden genomen. Bouwactiviteiten in gebieden met een hoog overstromingsrisico moeten drastisch worden beperkt, vooral in de zogenoemde Zonas de Flujo Preferente, waar de kans op zware schade het grootst is. Daarnaast is het cruciaal dat bewoners van risicogebieden beter worden voorgelicht over noodsituaties en weten hoe ze zichzelf kunnen beschermen, bijvoorbeeld door evacuatieplannen. Tot slot is het noodzakelijk om risicomodellen te vernieuwen. Er is dringend behoefte aan betere modellen die rekening houden met de impact van klimaatverandering en veranderende hydrologische patronen.
Bouwstop Valencia
In reactie op de immense schade van de overstromingen in Valencia heeft de regionale regering onder leiding van Carlos Mazón een bouwstop afgekondigd in overstromingsrisicogebieden. Dat betekent dat er geen bouwprojecten goedgekeurd worden totdat de Spaanse overheid noodzakelijke waterbouwkundige werken heeft gepland en uitgevoerd. Daarmee hopen de autoriteiten de risico’s van toekomstige overstromingen beter te beheersen. De bouwstop is een begin, maar lost niet de situatie op van alle bestaande woningen in risicogebieden.