Else Beekman
Boodschappen doen is net als in Nederland en België ook in Spanje duurder geworden. De energiecrisis na de Russische invasie in Oekraïne heeft de prijzen verder opgedreven. Om huishoudens enigszins tegemoet te komen, heeft de Spaanse overheid maatregelen genomen zoals een tijdelijke verlaging van de IVA op basisproducten zoals olijfolie. Desondanks is de prijs voor olijfolie in ruim drie jaar tijd met meer dan 174% gestegen.
In februari 2021 kostte een literfles extra vierge olijfolie van een huismerk nog 3,45 euro. Nuis diezelfde fles te koop voor 9,46 euro, een stijging van meer dan 174%. Deze stijging onderstreept wat veel huishoudens de afgelopen maanden in hun portemonnee hebben gevoeld: de term ‘vloeibaar goud’ slaat niet alleen op de kwaliteit van de olijfolie, maar ook op de hoge prijs.
Tijdelijke BTW-verlaging als oplossing
De Spaanse overheid heeft aangekondigd de BTW op olijfolie vanaf juli 2024 tijdelijk te verlagen. Daarmee zal naar verwachting de prijs per liter met ongeveer 50 cent dalen. Tijdens de Ministerraad van vorige week dinsdag werd de verlaging naar 0% per 1 juli goedgekeurd, zo lieten bronnen van het ministerie van Financiën aan Europa Press weten. In 2023 was dit al gedaald naar 5%, ten opzichte van de gebruikelijke 10%, samen met die van pasta. Volgens Enrique García, woordvoerder van de Organisatie van Consumenten en Gebruikers (OCU), is deze maatregel hard nodig. Wel benadrukt hij ook dat deze verlaging nog onvoldoende is als de BTW op vlees en vis niet ook wordt aangepakt.
Prijsdaling en toegenomen vraag
Het afgelopen jaar zijn de prijzen voor olijfolie al met 5% gedaald. Vanaf 1 juli zal de prijsdaling zich verder voortzetten door de extra verlaging van de BTW van 5%. Deze cumulatieve daling zal consumenten naar verwachting een euro per liter besparen.
Sector had maatregel eerder willen zien
Pedro Barato, voorzitter van de Spaanse interprofessionele organisatie voor olijfolie, juicht de maatregel toe, hoewel hij betreurt dat deze niet eerder is ingevoerd. Hij benadrukt dat de maatregel zowel consumenten als producenten ten goede zal komen.
Cristóbal Cano van de Unie van Kleine Boeren en Veetelers (UPA) is positief over de verlaging, maar roept de overheid op om streng toe te zien op de naleving ervan, zodat de prijsverlaging daadwerkelijk bij de consumenten terechtkomt. Hij waarschuwt dat de winstmarges vaak bij de distributeurs blijven hangen en niet bij de eindgebruikers.
Kritiek
De consumentenorganisatie Facua uitte kritiek op de maatregel, waarbij ze de regering beschuldigt van het camoufleren van hun inactiviteit tegen de illegale prijsverhogingen in de olijfoliesector. Volgens hen zal de nieuwe belastingverlaging alleen maar leiden tot nieuwe prijsstijgingen of kunstmatige verhogingen van kleine prijsdalingen die sommige merken doorvoeren.
Economische impact
De economische impact van de maatregel blijft een punt van discussie. Volgens Rosa Duce, hoofdeconoom bij Deutsche Bank, kan het moeilijk zijn om deze BTW-verlaging te rechtvaardigen in Brussel, gezien het sterke consumptiegedrag dat de Spaanse economie momenteel ondersteunt.
Carlos Victoria, econoom en professor aan de Universiteit van Comillas-ICADE, wijst op twee zorgen: de hoge kosten van de maatregel voor de staatskas en de vraag of de maatregel wel voldoende herverdelend werkt. De Autoriteit voor Financiële Verantwoordelijkheid (Airef) schat dat de BTW-verlaging op voedsel in 2024 de staat 1.072 miljoen euro zal kosten, een aanzienlijke som die uiteindelijk door alle burgers wordt gedragen, ongeacht hun inkomen.
Lees ook: Hoge prijs olijfolie leidt tot grootschalige diefstal