Tijdens de klimaattop in Parijs in 2016 werd door de internationale gemeenschap nog toegezegd om te proberen de temperatuurstijging te beperken tot maximaal 1,5°C. Om deze doelstelling te halen, moet de wereld volgens de VN de uitstoot van broeikasgassen in de komende acht jaar bijna halveren. Het Internationaal Energieagentschap zegt in een ander rapport dat met de toezeggingen die op tafel liggen, de gemiddelde temperatuur wereldwijd tegen het jaar 2100 met 2,6°C stijgt.
Gaan we naar een opwarming van 2,7°C?
Een drastische en onmiddellijke vermindering van de uitstoot van broeikasgassen is nodig om de temperatuurstijging tot minder dan 2°C te beperken. ‘We zitten nu al op 1,1°C stijging. En in elk van de emissiescenario’s zouden we 1,5°C bereiken vóór 2040,’ zegt José Manuel Gutiérrez, directeur van het Instituut voor Natuurkunde in Cantabrië (IFCA/CSIC).
In de zes jaar die sinds Parijs zijn verstreken, hebben verschillende rapporten – waarvan twee de afgelopen dagen – aangetoond dat de aangegane verbintenissen niet volstaan om de 1,5°C-doelstelling te halen. Zelfs met de 119 bijgewerkte nationale klimaatplannen zullen de emissies tegen 2030 naar verwachting met 16% stijgen, wat kan leiden tot een opwarming van 2,7°C tegen het einde van de eeuw, blijkt uit het rapport van de VN. Als de landen zich volledig en op lange termijn zouden houden aan wat zij hebben voorgesteld, zou de temperatuurstijging beperkt kunnen worden tot 2,2°C, maar daarvoor zouden zij op korte termijn orde op zaken moeten stellen en in het komende decennium aanzienlijke besparingen moeten doorvoeren. Dat lijkt, gezien de nationale plannen, niet realistisch.
Meer emissiereductie en meer solidariteit
Valvanera Ulargui, directeur van het Spaanse klimaatveranderingsbureau, stelt dat allereerst ‘de ambitiekloof op het gebied van mitigatie (verminderen van de door mensen veroorzaakte emissies van broeikasgassen), adaptatie en financiering moet worden gedicht. We zitten niet op de goede weg en het dichten van de kloof van 1,5°C betekent meer emissiereducties en vraagt meer solidariteit met de meest kwetsbare landen,’ zei Ularqui deze week tijdens een ontmoeting met journalisten. ‘Het is belangrijk de veiligheid van onze burgers en die van de burgers in de meest kwetsbare landen te waarborgen’.
Wat betekent de opwarming voor het Middellandse Zeegebied?
José Manuel Gutiérrez gaf drie concrete voorbeelden van het verschil dat het in het Middellandse Zeegebied zal maken of de opwarming van de aarde beperkt blijft tot 1,5ºC of stijgt tot 3ºC.
Bij een wereldwijde stijging met 1,5ºC tegen het einde van de eeuw zal de gemiddelde temperatuur in het Middellandse Zeegebied ’s zomers met 2,3ºC stijgen. Bij een wereldwijde temperatuurstijging van 3ºC wordt het in die regio 4,7ºC warmer. Dit zal betekenen dat de typische zomerdag van 45ºC die in sommige delen van Spanje, bijna 50ºC zal worden.
De neerslag zou in een 1,5°C-scenario met 10% afnemen, tegenover 25% minder bij 3°C opwarming. ‘Dat zou dramatische gevolgen hebben voor het klimaat en voor de systemen die nu al zwaar onder druk staan door de huidige droogte’.
Het derde voorbeeld is het aantal dagen met temperaturen boven de 40 graden: ‘In de Guadalquivir-vallei zouden we met een stijging van 1,5ºC van 10 dagen per jaar gaan, en met 3ºC naar 25 dagen. Kortom: bijna een maand met deze temperaturen, die niet langer uitzondering zijn’.
Hittegolven in zee
Een ander zeer duidelijk effect zijn de hittegolven in zee. Daar was tien jaar geleden nog weinig over bekend, maar ze komen voor in de Middellandse Zee en op veel tropische plaatsen, waar koraalriffen zeer snel achteruitgaan. Het verdwijnen van koraalriffen leidt tot verlies van vissen en dat heeft weer gevolgen voor honderden miljoenen mensen die voor hun levensonderhoud van deze visserijen afhankelijk zijn.
Airconditioning in Galicië
Maar de gevolgen van een warmere wereld voor de mens gaan veel verder dan voedsel: ze hebben ook effecten op de gezondheid. Dit blijkt uit het rapport The Lancet Countdown dat mede is opgesteld door Jaime Martínez-Urtaza, onderzoeker bij het departement Genetica en Microbiologie van de Autonome Universiteit van Barcelona (UAM) en lid van de wetenschappelijke panels van de FAO, de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties, en de Wereldgezondheidsorganisatie WHO.
Martínez-Urtaza is geen voorstander van langetermijnprognoses omdat ‘de klimaatverandering ons leven al dagelijks beïnvloedt en gezondheidsproblemen veroorzaakt. Je hoeft niet erg oud te zijn om de trend te zien. Ik ben Galiciër en de temperaturen in Galicië zijn niet meer wat ze geweest zijn. Huizen werden ontworpen voor regen en lage temperaturen en nu zien we hoeveel mensen beginnen te overwegen airconditioning te installeren,’ zegt hij.
Tropische muggen in Spanje
Tien jaar geleden, toen Martínez-Urtaza begon te werken bij het Europees Centrum voor ziektebestrijding en -preventie in Zweden, werd de aanwezigheid van tropische muggen die als vectoren fungeren en ziekten overbrengen al voortdurend in de gaten gehouden: ‘Vroeger zagen we alleen gevallen bij reizigers die terugkeerden uit andere landen, nu worden ziektes in Spanje overgebracht omdat de omstandigheden gunstig zijn voor de muggen. Er is minder schommeling tussen de minimum- en maximumtemperatuur. De winters zijn milder dan vroeger en de gunstige periode voor de mug is toegenomen van één maand tot drie maanden’.
Bewustwording en anders leven
Martínez-Urtaza is van mening dat ‘bangmakerij niet werkt als het gaat om bewustmaking van de samenleving. ‘De vraag is, behalve wie de enorme economische kosten zal moeten dragen, ook hoe wij de toekomstige generaties zullen opvoeden om anders te gaan leven, want als iets duidelijk is, is dat wij niet kunnen blijven leven zoals wij vroeger deden. We zullen zeer ingrijpende veranderingen moeten doorvoeren en we moeten bespreken hoe we dat gaan doen’, stelt hij. ‘En dat is gecompliceerd, heeft een enorme impact en gaat veel verder dan een politieke vergadering of het opzetten van een ministerie, besluit hij.