Judith Goeree
Wie in december door de Spaanse winkelstraten loopt, ontkomt niet aan één opvallend fenomeen: overal duikt rood ondergoed op. Van elegante lingerie tot eenvoudige slips, rood voert in deze tijd van het jaar de boventoon. Het lijkt op een commerciële kersttrend, maar achter die rode rekken schuilt een eeuwenoud gebruik dat voor veel Spanjaarden nog altijd een vaste plek heeft tijdens oudejaarsavond.
Geluk aantrekken met een rode slip
Volgens een wijdverspreid Spaans gebruik brengt rood ondergoed op oudejaarsavond geluk in het nieuwe jaar. De felrode kleur staat al eeuwenlang symbool voor leven, passie en bescherming. Het gebruik komt voor in heel Spanje, van Andalusië tot Catalonië, en leeft vooral sterk onder jongeren en vrouwen, al is er ook genoeg keuze voor mannen. Wie het nieuwe jaar wil beginnen met een vleugje symbolisch geluk, kiest dus voor rood. Al is het maar voor één nacht.
Rood ondergoed moet eigenlijk een cadeautje zijn
De traditie is speels en licht bijgelovig, maar wel diep verankerd in de Spaanse cultuur. Volgens het gebruik mag het rode ondergoed niet door jezelf zijn gekocht, maar moet je het cadeau krijgen. Een geschenk zou de symbolische kracht versterken: liefde trekt liefde aan. Daarom geven veel Spaanse families en vrienden elkaar eind december een rood slipje of een rode boxer cadeau. Winkels spelen daar handig op in; de schappen liggen vaak al weken voor oudejaarsavond vol.
Waar komt de traditie vandaan?
De precieze oorsprong van de rode-ondergoedtraditie is niet met zekerheid vast te stellen, maar historici noemen vaak twee mogelijke verklaringen.
In de Middeleeuwen werd rood in delen van Europa gezien als een kleur met beschermende kracht. Tegelijkertijd stond felrood soms in een minder goed daglicht en werd het niet altijd geaccepteerd in het openbaar. Ondergoed bood dan een manier om de kleur tóch dicht bij zich te dragen, zonder op te vallen.
Daarnaast verwijzen sommige bronnen naar oude gebruiken waarin rood symbool stond voor passie, levenslust en vruchtbaarheid, waardoor de kleur een plek kreeg in rituelen rond liefde en voorspoed.
Hoe dan ook: het bijgeloof kreeg in Spanje een vaste plek en groeide vooral in de twintigste eeuw uit tot een breed gedragen traditie.
Spanje kent ook andere oudejaarsrituelen
De rode slip staat overigens niet op zichzelf. Een ander gebruik dat in Spanje onlosmakelijk bij oudejaarsavond hoort, is het eten van twaalf druiven bij de klokslagen om middernacht. Bij elke klokslag eten de Spanjaarden een druif, goed voor twaalf maanden geluk in het nieuwe jaar. Het ritueel werd begin twintigste eeuw populair en is inmiddels een van de meest herkenbare tradities van de Spaanse Nochevieja. Op pleinen, in huiskamers en voor de televisie eet vrijwel iedereen tegelijk mee. Een speels, maar nationaal gedragen moment van hoop en verbondenheid. Het rode ondergoed sluit naadloos aan bij die optimistische rituelen die oudejaarsavond in Spanje zo levendig maken.
Daarom hangt alles al in december vol
Winkeliers weten dat veel mensen hun rode ondergoed op tijd willen aanschaffen of cadeau willen geven. Daarom duikt het al vroeg in december overal op, van de goedkope Chinese bazaars tot de meest chique lingeriezaken. Het rode ondergoed is uitgegroeid tot een vaste traditie, net zo vanzelfsprekend als de overdadige kerstverlichting door het hele land of de komst van de Driekoningen.
Of je nu bijgelovig bent of niet: de rekken vol rode slips, boxers en beha´s vertellen een verhaal over hoop, liefde en het verlangen naar een voorspoedig nieuw jaar. Precies die gedachte spreekt veel mensen aan wanneer het volgende jaar zich aandient.
Tussen tapas en tradities: hoe Nederlandse expats in Spanje hun cultuur proberen vast te houden