Else Beekman
Klokslag middernacht op 31 december kijken miljoenen Spanjaarden ademloos naar de klok van de Puerta del Sol in Madrid. Met elke klokslag eten ze een druif. Dit een ritueel staat bekend als “las doce uvas de la suerte”, de twaalf druiven van geluk. Deze traditie is een vast onderdeel van de viering van Oud en Nieuw in Spanje, maar waar komt dit gebruik eigenlijk vandaan? En hoe viert men de jaarwisseling in de verschillende regio’s van het land?
Het ritueel van de twaalf druiven is simpel, maar vol symboliek. Bij elke slag van de klok eet je een druif. Dat zorgt voor geluk en voorspoed in elk van de twaalf maanden van het nieuwe jaar. Het klinkt eenvoudiger dan het is. Zeker voor buitenlanders die Oud en Nieuw voor het eerst in Spanje vieren en het ook willen proberen. Het snel wegslikken en je verslikken in de druiven in gezelschap van familie of vrienden zorgt vaak voor hilariteit. Zeker omdat je bij de volgende klokslag weer een druif in je mond moet stoppen en doorslikken, terwijl die vaak nog vol zit met de eerdere druiven. En voor je het weet is het nieuwe jaar al begonnen!
Hoe is de traditie van de 12 druiven ontstaan?
Deze traditie is relatief jong en zou zijn ontstaan in 1909. Volgens een veelgenoemde theorie hadden druiventelers in Alicante een overvloed aan druiven en bedachten zij dit ritueel om hun overschot te verkopen. Andere bronnen vermelden dat het eten van druiven tijdens de jaarwisseling al in de 19e eeuw in Madrid bestond. Deze voert terug naar de bourgeoisie in de hoofdstad die in de 19e eeuw de jaarwisseling al vierde met druiven en champagne. Een luxe uit Frankrijk die destijds alleen voor de hogere klassen was weggelegd. In een soort rebellie begonnen vervolgens de lagere klassen druiven te eten tijdens de klokslagen buiten op de Puerta del Sol, waarmee een volksgebruik ontstond.
Verder heeft het getal twaalf in veel culturen een diep symbolische betekenis, omdat het de maanden van het jaar en natuurlijke cycli vertegenwoordigt. Inmiddels is het ritueel van de 12 druiven in alle uithoeken van Spanje een geliefd gebruik geworden.
Druiven met pit of pitloos?
Het verhaal gaat dat je als ‘uvas de la suerte’ voor druiven met pit moet kiezen als je het echt goed en volgens gebruik wilt doen. In de tijd dat het ritueel ontstond bestonden er immers nog geen pitloze druiven. Veel mensen kiezen desondanks tegenwoordig voor druiven zonder pitten, omdat deze de kans – en dus je kans op geluk volgend jaar – vergroten dat je de 12 druiven op tijd hebt doorgeslikt. Zorg wel dat je op tijd je druiven koopt, want vlak voor Oud en Nieuw ontstaat er overal in Spanje een run op de kleinste druiven, zodat op oudejaarsdag alleen nog maar grote druiven met pit over zijn, en dat slikt een beetje lastig.
Regionale verschillen
De klokslagen van de Puerta del Sol in Madrid en het druiven eten vormen het hart van de nationale viering van de jaarwisseling. Toch bestaan er regionale verschillen in de Spaanse Oud en Nieuwviering. In Barcelona luidt men het nieuwe jaar vaak in met een koude duik in de zee, een symbolische daad van reiniging en een frisse start. Bovendien toost men hier met Cava, de mousserende wijn uit de regio. Galicië heeft een sterke culinaire traditie met “Lobos de Mar,” een gerecht van kreeft en groenten, terwijl in Asturië “Fabada,” een stevige bonensoep met worst, de feesttafel siert.
Valencia viert het nieuwe jaar met een glas cava, waarin soms een muntje wordt gedaan voor extra geluk. In Andalusië breken sommige mensen een vaas of glas om het oude jaar symbolisch achter zich te laten, terwijl anderen genieten van muziek en flamenco-optredens die tot in de vroege uurtjes doorgaan. Helemaal in het noorden, in Baskenland worden moderne feestelijkheden gecombineerd met traditionele gebruiken zoals oudejaarsvuren.
Verderop in de Atlantische Oceaan, biedt op de Canarische Eilanden het tijdsverschil met het vasteland een unieke kans om twee keer het nieuwe jaar in te luiden. In Galicië worden daarnaast vaak symbolische offers, zoals bloemen of kaarsen, aan de zee gegeven als eerbetoon aan de natuurkrachten.
Oud en Nieuw symboliek
Naast de druiven eten is er nog andere symboliek te vinden in de Spaanse Oud en Nieuw viering. Veel Spanjaarden dragen rode lingerie, een traditie die geluk in de liefde zou brengen. Anderen laten een gouden ring in hun glas cava vallen voordat ze drinken, in de hoop op een voorspoedig financieel jaar. In sommige regio’s, zoals de Valenciaanse Gemeenschap, worden poppen die het oude jaar vertegenwoordigen verbrand, vergelijkbaar met de Fallas-traditie. Terwijl in Nederland iedereen zijn eigen vuurwerkshow organiseert, is die taak in Spanje voorbehouden aan de gemeentes. Die zorgen overal voor prachtige spektakels van siervuurwerk.
Hoe vieren Spanjaarden nieuwjaarsdag?
Op nieuwjaarsdag nemen Spanjaarden vaak de tijd om bij te komen van de feestelijke nacht. In veel huishoudens begint de dag met een laat ontbijt van churros met chocola of brunch, gevolgd door een uitgebreide lunch met familie. Typische gerechten verschillen per regio, maar vaak staan stevige maaltijden op het menu om energie te herstellen na een lange nacht. Veel Spanjaarden lunchen met familie en vrienden als een symbool van eenheid en voorspoed voor het komende jaar. Van oudsher trok men op deze dag ook nieuwe kleding aan om het jaar ‘in het nieuw’ te beginnen.
Waar en hoe je het ook viert, de redactie van InSpanje.nl wenst iedereen alle gezondheid en goeds voor het nieuwe jaar!