Volgens de National Air Quality Index (ICA) zijn in provincies als Madrid, Almería, Murcia, Ávila of Burgos “extreem ongunstige” luchtkwaliteitsniveaus geregistreerd als gevolg van zwevende deeltjes PM10. Om ons een idee te geven, waarschuwen de autoriteiten dat het daggemiddelde niet hoger mag zijn dan 40 µg/m3 van deze deeltjes. Sommige delen van het land, zoals Murcia, rapporteren niveaus die de 300 µg/m3 hebben overschreden.
Het eerder genoemde onderzoek werpt enig licht op de gevolgen voor de gezondheid van het inademen van het Saharazand. De studie werd uitgevoerd op de Canarische Eilanden. Die worden regelmatig geteisterd door wolken vol met saharastof, ook wel calima genoemd. Dat er deze dagen een grote wolk met stof uit de grootste woestijn ter wereld boven Europa drijft is wat uitzonderlijker.
Ontstekingsreactie
In de Saharawolk zitten kleine deeltjes, die de lucht rood kleuren, de ogen irriteren en kleine sporen van verontreinigende stoffen uit Afrika met zich meedragen. Bij inademing van dit stof in suspensie* volgt er een ontstekingsreactie in het bovenste deel van de luchtwegen. Hiervan denken wetenschappers dat dit de eerste stap kan zijn naar de volgende ontwikkeling van hart- en vaatziekten en luchtwegaandoeningen.
Tot nu toe bracht de wetenschap saharastof-episodes in verband met een toename van vroegtijdige sterfte tussen 0,55 en 0,65%. Sterfte als gevolg van pathologieën zoals hartaandoeningen of longaandoeningen. Alleen was het nog steeds onmogelijk om te weten hoe het lichaam reageerde op blootstelling aan het inademen van woestijnstof.
Eerste biochemische analyse toont onstekingsreactie aan
Voor het eerst heeft een groep onderzoekers van de Canarische Eilanden een biochemische analyse uitgevoerd. Het ging om patiënten die naar het Universitair Ziekenhuis van de Canarische Eilanden gingen na episodes van Saharastof – ook wel calima genoemd – die plaatsvonden tussen 29 juni en 22 november 2017.
De onderzoekers konden verifiëren dat het gedeelte van de luchtwegen dat van de keelholte naar de bronchiën (het gedeelte vóór de longen) ontsteekt bij contact met deze deeltjes.
Biomarkers van onstekingsprocessen
In het wetenschappelijke artikel ‘Impact van Saharastofblootstelling op luchtwegontsteking bij patiënten met ischemische hartziekten’, ontdekten wetenschappers dat de concentraties van precies twee biomarkers van ontstekingsprocessen in ons lichaam in de luchtwegen van de patiënten toenemen na het inademen van het Saharastof.
Onderzoek onder patiënten op Tenerife
Dit nieuwe onderzoek is uitgevoerd in Tenerife onder patiënten die de polikliniek cardiologie HUC bezochten. Van de 270 mensen die vrijwillig deelnamen, werden er 232 uit de steekproef verwijderd omdat ze patiënten waren die roken, leden aan chronische obstructieve longziekte, astma, longafwijkingen, acute bronchiale of longziekte.
Vervolgens bestond bij deze screening de steekproef alleen uit patiënten die de cardiologiedienst van het ziekenhuis hadden bezocht vanwege een stabiele chronische coronaire ischemische hartziekte**. Op deze manier werd “een vals signaal” voorkomen.
De ontdekte ontsteking van de ontstekingsroutes heeft ook te maken met de infiltratie en ophoping van immuuncellen in het weefsel van de luchtwegen als gevolg van blootstelling aan ziekteverwekkers die door de calima worden ingeademd.
‘Onomkeerbare veranderingen en verlies van longfunctie1
Het ontstekingsproces draagt op zijn beurt bij tot de verdikking van de wanden van de luchtwegen. Dat kan op de lange termijn “leiden tot onomkeerbare veranderingen en verlies van longfunctie”, zoals de ondertekenaars van de studie aangeven.
Mogelijk gevolg van inademen woestijnstof
“Tot nu toe waren de mogelijke effecten afgeleid uit statistische analyses”, legt een van de onderzoekers uit. Met het artikel wordt “een ontstekingsproces” bevestigd dat de opmaat kan zijn voor het ontstaan van “cardiovasculaire en respiratoire aandoeningen”, beschreven in andere artikelen. Daarom verhoogt het inademen van woestijnstof het risico op een langdurige cardiovasculaire gebeurtenis, zoals angina pectoris, of een respiratoire gebeurtenis, zoals longfibrose.
Meer schade dan aanvankelijk werd verwacht
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) beschouwt concentraties van zwevende deeltjes van meer dan 50 microgram per kubieke meter als schadelijk. En calima-episodes moeten ook onder deze overweging worden geschaard. Wetenschappelijke studies van de afgelopen jaren tonen namelijk aan dat ze meer schade aan de volksgezondheid toebrengen dan aanvankelijk werd verwacht.
De Sahara vervuilt ook
“Tot nu toe richtten we ons op de gezondheidseffecten die worden veroorzaakt door vervuilende stoffen die worden uitgestoten door verkeer, industrie en verbranding”, legt Sergio Rodríguez, onderzoeker bij de Hogere Raad voor Wetenschappelijk Onderzoek (CSIC), uit. Maar geen aandacht werd besteed aan het zwevende woestijnstof.
Chronische obstructieve longziekte
Het inademen van deze stofdeeltjes kan echter niet alleen leiden tot een ontsteking van de luchtwegen, maar ook tot beschadiging van het slijmvlies dat deze luchtwegen beschermt. Hierdoor worden individuen vatbaarder voor andere potentieel schadelijke stofjes. Een gevolg dat op lange termijn en bij continue blootstelling aan deze verontreinigende stof kan leiden tot de ontwikkeling van chronische obstructieve longziekte (COPD).
Onbeantwoorde vragen
Wat nog onbekend is, is hoe intens een episode van stof het lichaam kan aantasten – met concentraties die 16 keer hoger zijn dan die aanbevolen door de WHO. In ieder geval zal dit werk waarschijnlijk worden voortgezet omdat “we nog steeds niet weten wat er gebeurt in de bronchiolen en in de longblaasjes”, zoals Rodríguez opmerkt.
De Canarische Eilanden zijn derhalve het “ideale” laboratorium geworden voor het bestuderen van de gezondheidseffecten van woestijnstof. De onderzoekers concluderen dat hun resultaten kunnen worden geëxtrapoleerd naar grote delen van de planeet, zoals Noord-Afrika, de subtropische en tropische Noord-Atlantische Oceaan, het Midden- en het binnenland van Azië.
Hoe kun je jezelf tegen de stof beschermen?
Neem voorzorgsmaatregelen om de effecten van deze mogelijk schadelijke deeltjes op ons lichaam zoveel mogelijk te vermijden.
- Draag een masker als je naar buiten gaat. Een FFP2 masker beschermt het best.
- Ga niet naar buiten om te sporten of een wandeling te maken.
- De bevolkingsgroepen die het meest kwetsbaar zijn voor dit fenomeen (ouderen, zwangere vrouwen, kinderen of patiënten met chronische luchtwegaandoeningen, zoals astma of COPD) moeten proberen zich zo min mogelijk buiten te begeven.
- Was de ogen bij irritatie met veel water.
- Draag een bril
- Dek waterbronnen, zoals putten, af zodat er geen verontreiniging optreedt.
- Sluit de ramen van het huis.
- Drink veel water.
*In de fysische chemie wordt met een suspensie een mengsel van twee stoffen bedoeld waarvan de ene stof in zeer kleine deeltjes is gemengd met de andere stof en het mengsel zich niet snel laat scheiden. (Wikipedia)
**Hartproblemen die worden veroorzaakt door een vernauwing van de kransslagaders (atherosclerose), wat resulteert in een verminderde bloedstroom en zuurstoftoevoer (ischemie) naar de hartspier.