Een verontrustende fabel doet sinds enkele weken hardnekkig de ronde in Spanje. De regering zou tijdens de ernstige periode van droogte van de afgelopen jaren honderden dammen en stuwmeren hebben gesloopt. Het gerucht, vooral afkomstig uit extreemrechtse hoek, beweert dat deze “afbraak van Spaanse dammen” zou leiden tot enerzijds meer watertekorten en anderzijds meer overstromingen.
De krant ElDiario.es weerspreekt deze fabel omdat onderzoek uitwijst dat deze beweringen onjuist zijn. Wat wel klopt is dat Spanje bovenaan de Europese lijst staat als het gaat om het slopen van dammen. Het land staat ook op plek drie van de EU-landen met de meeste dammen, na Duitsland en Zwitserland. Tussen 2021 en 2022 zijn er in Spanje 256 dammen afgebroken, bijna 50% van het totale aantal in Europa. Ter vergelijking: in Duitsland werden er 5 verwijderd en in Zwitserland slechts 1. Hoewel het aantal indrukwekkend lijkt, betrof het vrijwel uitsluitend kleine stuwen en dammetjes van niet meer dan twee meter hoog
Rivieren vrijmaken is Europees beleid
De waarheid is dat de afbraak van Spaanse dammen geen onderdeel is van een destructief beleid, maar van een Europees herstelprogramma. Verouderde en ongebruikte barrières worden verwijderd om rivieren weer vrij te laten stromen. Dat is voorgeschreven in de Europese Biodiversiteitsstrategie en de Kaderrichtlijn Water. Tegen 2030 moet minstens 25.000 kilometer aan rivieren worden hersteld naar een natuurlijke staat. Dit is noodzakelijk om ecosystemen te beschermen en om overstromingen door opstoppingen te voorkomen.
“Overbodige obstakels zonder functie”
Volgens het Spaanse ministerie van Ecologische Transitie zijn sinds 2005 meer dan 600 verouderde constructies, zoals kleine dammen en stuwen (azudes), verwijderd. Deze obstakels hebben hun oorspronkelijke functie verloren en kunnen overstromingen juist verergeren door waterstromen te blokkeren. De meeste van deze constructies zijn te klein om significante wateropslag te bieden en dragen niet bij aan de drinkwatervoorziening of irrigatie.
Klimaatcrisis voedt misleiding
De huidige droogte en de vraag naar water in combinatie met politiek opportunisme zorgen voor een vruchtbare bodem voor dit soort fabels. Een voorbeeld is de dam van Valdecaballeros. Dat is een onafgemaakte constructie zonder strategische functie. Ondanks de goedkeuring voor sloop heeft de regionale regering van Extremadura zich hiertegen uitgesproken, met waterschaarste als argument.
Geen gevaar voor watervoorziening
Experts, zoals Rafael Seiz van WWF, benadrukken dat de verwijdering van kleine dammen en stuwen juist helpt om de rivieren veiliger en natuurlijker te maken. “Het waterreserveprobleem dat we nu hebben wordt niet veroorzaakt door een tekort aan dammen, maar door een tekort aan regen. Of er is een teveel aan regen in korte tijd. Kleine structuren zoals die worden afgebroken, bieden nauwelijks een oplossing voor de watervoorziening,” aldus Seiz.
Volledig administratief proces bij elke verwijdering
Belangrijk te weten is ook dat het niet om een ad-hocmaatregel gaat die alleen in tijden van schaarse neerslag wordt uitgevoerd. Elke verwijdering vereist een volledig administratief proces. Daartoe behoren zaken als het identificeren van de infrastructuur, analyse en inspraak van betrokkenen. Voorts kunnen mensen bezwaren indienen en wordt daarop antwoord gegeven. Dan volgt een inspectie ter plaatse, een motivering van het besluit en een officiële resolutie. En na die resolutie kan deze nog bij de rechter worden aangevochten.
Dammen verwijderd onder alle politieke signaturen
Voor wie denkt dat het verwijderen van dammen in Spanje een ‘linkse hobby’ is, ook onder regeringen van rechtse signatuur is het gebeurd. Volgens de Spaane nepnieuwsbestrijder Maldita tonen de officiële gegevens van het ministerie van Ecologische Transitie en Demografische Uitdaging aan dat deze afbraak van stuwen sinds 2005 heeft plaatsgevonden onder regeringen van zowel de PP als de PSOE (en ook met Unidas Podemos) sinds 2005.
Noodzakelijke maatregel
De afbraak van Spaanse dammen is dus geen bedreiging, maar een noodzakelijke maatregel om overstromingen te voorkomen, de ecologische balans te herstellen en aan Europese richtlijnen te voldoen. In een land dat steeds vaker wordt getroffen door extreme droogte en klimaatschommelingen, is dit beleid van levensbelang in plaats van dat het bedoeld zou zijn om de waterschaarste of overstromingen te veroorzaken.
Lees ook: Waarom het verwijderen van dammen in Spanje niet tot meer droogte of overstrominge leidt