Op Spaanse scholen ligt er zo ‘barbaars’ veel nadruk op de lesstof, dat er geen tijd meer over blijft om na te denken of belangrijke levenszaken te behandelen. De Spaanse leraar heeft net het boek Humanisering van het onderwijs uitgebracht. ‘Als er elke twee weken hoofdstukken behandeld moeten worden over vakken als taal, rekenen, biologie, Engels… Houd je dan nog wel tijd over? Tijd hebben is waardevol.’ benadrukt Bona, die door NIUS Diario werd geïnterviewd. De Global Teacher Price kende hem de erkenning toe die ook wel de ‘Nobelprijs voor het onderwijs wordt genoemd.
‘We moeten kinderen zelf leren denken’
De auteur van Humanisering van het onderwijs (uitgeverij Plaza Janés) legt uit dat hij de lesstof absoluut niet afwijst: ‘De stof is belangrijk. Want hoe meer iemand weet, des te meer mogelijkheden hij of zij heeft. Maar de vakken moeten wel verband houden met de werkelijkheid en het leven van het kind. We moeten nu meer dan ooit kinderen zelf leren denken, ze stil laten staan bij wat ze gedaan hebben en wat daar de gevolgen van zijn. Ze leren om verbanden te leggen tussen hun gedachtes, zodat ze zich niet zomaar mee laat slepen zonder te weten of iets waar is of niet. Maar paradoxaal genoeg is er op school geen tijd over om na te denken’.
Zelfreflectie na een slecht cijfer
‘Leerlingen maken een toets en krijgen de volgende dag een zeven of een drie terug en dan is het daarmee afgedaan. Maar ze zouden juist eens na moeten denken over waarom ze een zeven hebben behaald en wat die ze oplevert. Of waarom ze die drie hebben gekregen. Wat begrepen ze niet? En hoe kunnen ze ervoor zorgen dat ze het wel begrijpen?’ geeft Bona als voorbeeld.
Hij vraagt zich af of kinderen zelf vinden dat ze in hun leven iets hebben aan de dingen die wij ze leren. En: ‘Zouden we niet eerst de liefde voor lezen kunnen stimuleren voordat we gaan bijhouden hoeveel ze lezen en hoe snel? Waarom hebben we als leraren te maken met zoveel bureaucratie, terwijl alles uiteindelijk in een of andere bureaulade belandt, in plaats van dat we samenkomen en onze ervaringen delen? Waarom praten we over competenties maar denken we nog steeds in termen van vakken?’
‘In Spanje telt alles wat niet meetbaar is niet mee’
‘Het is merkwaardig dat in onze maatschappij alles wat niet meetbaar is en dus niet in een getal kan worden omgezet, niet meetelt’, aldus de docent. Hij ziet het volgen van onderwijs als “het instrument dat we hebben – of zouden moeten hebben – om te leren hoe we ons verhouden tot onszelf, tot de mensen om ons heen en tot de wereld waarin we leven. Als één van deze onderdelen wegvalt, dan lopen we mank.”
Aandacht voor lichamelijke en geestelijke gezondheid
Onderwerpen als lichamelijke en geestelijke gezondheid zijn voorbeelden van kwesties die hij belangrijk vindt en die in de klas schitteren door afwezigheid.
Voor de pandemie waren er ‘al veel gevallen van stress, angst en slaapstoornissen onder kinderen en jongeren en we zullen zien dat deze nu en in de komende maanden of jaren, in aantallen en intensiteit zullen toenemen. En nog steeds zijn er mensen die een emotionele opvoeding niet belangrijk vinden, alsof het geen deel van ons uitmaakt’ betreurt hij.
‘Ik geef een voorbeeld: iedereen weet inmiddels wat een PCR-test is, maar als we met de eerste drie letters spelen krijgen we CPR. Cardiopulmonaire resucicatie, ofwel reanimatie. Hoeveel mensen weten hoe ze moeten reanimeren? Of weten de Heimlichggreep toe te passen of weten wat ze moeten doen bij een allergische reactie? Dat redt levens. Dus laten we beginnen met wat we het meest waarderen in het leven en dat is onze gezondheid’.
Ook betreurt hij het gebrek aan dialoog hierover in de politiek en stelt met enige boosheid vast dat er in een periode van acht jaar slechts een keer of tien over onderwijs gesproken wordt. Namelijk één keer in de vier jaar wanneer de wet veranderd na de verkiezingen, één keer per jaar wanneer het PISA-rapport verschijnt (dat van onderwijs een soort sportcompetitie maakt) en als er dan verder nog over gesproken wordt dan is dat alleen vanuit een volwassen oogpunt, omdat er meningsverschillen zijn of omdat er controverse is. Punt uit.’