Een nacht wordt als ‘tropisch’ beschouwd wanneer de temperatuur minimaal 20 graden blijft. Ook in het warme Spanje was dit in de tweede helft van de vorige eeuw nog een zeldzaam fenomeen: tussen 1961 tot 1990 werden nauwelijks 5 tropische nachten per jaar geregistreerd. Tussen 1991 en 2020 was dit aantal met jaarlijks 11 tropische nachten al ruim verdubbeld.
Niet alleen stijgt de nachttemperatuur, ook heeft een steeds groter deel van Spanje met tropische nachten te maken. Daarbij dienen deze zich steeds vroeger in het voorjaar aan en verdwijnen pas laat in het najaar. Vóór 1987 is er in heel Spanje zelfs geen enkele nacht als ‘tropisch’ de boeken in gegaan.
Volgens Aemet komt het erop neer dat er 60 jaar zijn verstreken zonder ook maar één warme nacht, terwijl tussen 2010 en 2020 al gemiddeld 12 tropische nachten per jaar werden geregistreerd. Op vliegveld el Prat van Barcelona werden tussen 1961 en 1990 per jaar 20 tropische nachten gemeten, tussen 1991 en 2020 was dat met gemiddeld 60 per jaar al verdriedubbeld. Aan de mediterrane kust blijft de nachttemperatuur over het algemeen hoger dan in het binnenland vanwege de hoge zeewatertemperatuur in de zomer.
Vertienvoudiging in tien grote steden
In Valencia is het aantal tropische nachten sinds de jaren ’80 zelfs vertienvoudigd, als gevolg van de steeds warme Middellandse Zee in combinatie met het zogeheten hitte-eilandeffect. Dit fenomeen doet zich voor in stedelijk gebied, omdat hier het zonlicht door donkere materialen wordt geabsorbeerd en er door menselijke activiteit meer warmte ontstaat, in combinatie met relatief weinig wind. Deze vertienvoudiging doet zich voor in de tien dichtstbevolkte steden van Spanje, waar in totaal een vijfde deel van de Spaanse bevolking woont.
Deze razendsnelle toename zal ook in de toekomst doorzetten als de huidige CO-2-uitstoot niet naar beneden gaat. In 2050 zal het aantal warme nachten tussen de 15 en 25 procent toenemen, aan het einde van deze eeuw zal dat naar schatting 50 procent zijn. Dat komt neer op gemiddeld 55 tropische nachten per jaar in Spanje.
Warmteontregeling slecht voor de gezondheid
Volgens klimatoloog en wetenschappelijk onderzoeker Dominic Royé heeft een hoge nachttemperatuur nadelige gevolgen voor de volksgezondheid. De warmtestress die gedurende de dag is opgebouwd, houdt dan ook ’s nachts aan waardoor het lichaam onvoldoende tot rust komt. Anders gezegd: er treedt een storing op van de warmteregulatieprocessen waardoor het lichaam niet in een diepe slaapfase komt. Royé leidde een internationaal onderzoek naar de effecten van tropische nachten op het sterftecijfer in Zuid-Europa.
In Spanje neemt tijdens tropische nachten het sterftecijfer toe met 16 procent, in Frankrijk is dat 12, in Italië 25 en in Portugal zelfs 37 procent. Gekeken naar de Spaanse steden, is dit percentage met 26 procent het hoogst in Madrid. Het zijn vooral long-, hart- en vaatproblemen die tijdens tropische nachten eerder tot sterfte leiden.