Onderzoekers van de Universiteit van Granada bestuderen de 74 lagunes die het gebied rijk is. Hierin is ook het klimaat van vroeger te interpreteren. De stand van deze watermassa’s, hun sedimenten en de daarbij behorende fauna en flora kan een glimp geven van wat er in de toekomst gaat gebeuren.
Lees ook: Droogte bedreigt melk- en olijfolieproductie in Spanje
“Het zijn zeer goede sensoren voor algemene verandering”, zegt Manuel Villar, een onderzoeker bij de afdeling Ecologie van de Universiteit van Granada. Vrijwilligers zetten zich in voor verschillende projecten, waaronder de 74 High Mountain Glacier Oasis uit 2018. Zij maken foto’s en leggen veranderingen in de lagunes vast.
Uniek jaar
Hun conclusie is dat dit jaar uniek was. “Het is zonder twijfel het droogste jaar sinds we gegevens hebben”, zegt de onderzoeker. “De dooi is heel snel gegaan”. De hoge temperaturen (met een ongewone hittegolf in juni, nog steeds in het voorjaar) en de buitengewone modderregens met woestijnzand (de calima’s) van afgelopen maart versnelden het proces.
De onderzoeker voegt toe dat de zomerperiode langer is geweest dan normaal en bijna zes maanden duurde. Hij wijst er ook op dat er voor het eerst sinds er gegevens zijn lagunes volledig zijn opgedroogd. Bij hogere temperaturen is de verdamping “groter” geweest, wat de lagunes heeft aangetast. Vooral de hoogstgelegen lagunes ‘Siete Lagunas’, ‘Río Seco’ en ‘Nájera’ zijn “verdwenen”. Deze liggen net onder de hoogste toppen van de bergen Veleta en Mulhacén.
Atypische winter met weinig sneeuwval
De zes maanden durende zomer volgde op een atypische winter, waarin het tot maart maar weinig sneeuwde. Vanaf de opening van het skigebied Sol y Nieve tot 1 maart sneeuwde het slechts op 16 dagen. Dat leverde een totaal van 41 liter per vierkante meter op. Dat blijkt uit gegevens die zijn verstrekt door Cetursa, het bedrijf dat het skigebied beheert. Tussen 2 maart en 24 april werden vervolgens 32 dagen met sneeuw geregistreerd met een totale hoeveelheid van 245 liter per vierkante meter. Hierdoor konden watervoerende lagen of reservoirs zoals de kanalen en lagunes zich vullen met smeltwater.
Microplastic
Binnen het 74 Oasis Glaciares-initiatief – een baanbrekend initiatief in Spanje – worden monsters in deze lagunes genomen. Hiermee kwam een ander milieuprobleem aan het licht; de aanwezigheid van microplastics. Er is niet alleen weinig water, maar de staat van het water is ook niet goed. Antonio Castillo, onderzoeker bij het Water Institute verbonden aan de Universiteit van Granada, waarschuwt eveneens dat het verval van water niet alleen te wijten is aan de droogte.
Lees ook: Spanje kan nog deze eeuw veranderen in een woestijnlandschap
Net als andere natuurgebieden in Andalusië zoals Doñana, lijden ook de wateren in de provincie Granada en daarmee de Sierra Nevada – zowel bovengronds als ondergronds – aan het risico van overexploitatie. In het geval van Doñana heeft dit al geleid tot het geheel opdrogen van lagunes die van levensbelang zijn voor jaarlijks miljoenen trekvogels die er passeren. In Granada is volgens Castillo de “uitputting” al in de lente geregistreerd.
Chemicaliën en overexploitatie
Ook milieuorganisatie Greenpeace wijst op de slechte staat van verschillende watervoerende lagen in de provincie, zowel door chemicaliën als door overexploitatie. Volgens Castillo zijn de ondergrondse reservoirs “veel groter” dan oppervlaktereservoirs. Deze lopen via hetzelfde mechanisme als bij de bovengrondse reservoirs vol met water. Dat komt via de overlaten (bronnen) naar buiten. Maar die dreigen nu op te drogen.
Onvoldoende water om aan vraag te voldoen
Het ministerie voor de Ecologische Transitie en de Demografische Uitdaging verklaarde dat “de afname van de regenval in de afgelopen jaar, naast een drastische daling van het niveau van de Cubillas- en Colomera-reservoirs (beide ten noorden van de stad Granada), heeft geleid tot een aanzienlijke vermindering van de stroom “in dit voorjaar. Dat betekent dat het water dat de stroom kan leveren “onvoldoende is om aan de vraag te voldoen”, aldus het ministerie.
Slecht gevulde watervoerende lagen
De watervoerende lagen zijn ook niet goed gevuld, zegt Castillo, die onder meer het project ‘Ken je bronnen’ promoot. Hij wijst erop dat er maar heel weinig bronnen zijn met een waterstroom van meer dan 100 liter per seconde. Bij zijn initiatief zijn 2.342 punten gecatalogiseerd waar water stroomt in de provincie Granada. Hiervan is in slechts 23 de stroming nog krachtig, dus hoger dan 100 liter per seconde.
Castillo waarschuwt dat deze niet opwekkende gegevens niet up-to-date zijn. Bij geactualiseerde gegevens zou het beeld pessimistischer zijn. Volgens de onderzoeker is het duidelijk dat de watervoorraad problematisch is omdat de consumptie groter is dan wat er door regen wordt aangevuld.
Landelijke gebieden steeds meer verlaten
De landbouw ziet de expert als nog een van de sleutels tot de zorgelijke situatie: “Dat mensen de landelijke wereld verlaten” is een andere oorzaak van het verwelken van de bronnen. “Vroeger had elke boerderij een fontein, een trog… dat systeem van sloten is verloren gegaan.”