Eén bezoek is nauwelijks genoeg om alles in het museum tot je door te laten dringen. De suggesties, provocaties en de werkelijkheid uit de wereld van Dalí komen in dit museum samen en vormen een artistiek geheel dat niet te vergelijken is met kunstwerken van generatiegenoten. De locatie van het museum is onlosmakelijk verbonden met de kunstenaar zelf: Dalí werd in 1904 in Figueres geboren en stierf er in 1989. De landschappen van deze streek in noordoost Spanje maken een belangrijk deel uit van zijn werk.

De wereld van Salvador Dalí

Wie door het museum van Dalí dwaalt, dwaalt door het complete artistieke leven van deze kunstenaar. Het is een tocht door het surrealisme, waarbij tegelijkertijd zijn fascinatie voor de wetenschap merkbaar is. Hier is het mogelijk even deel uit te maken van de wereld volgens Dali. Een wereld die, zoals de kunstenaar zelf zegt  “echt bestaat en wel precies onder de koepel van mijn museum. Hier is de verrassende en onvoorstelbare wereld van het surrealisme te vinden”.

Theater van Figueres

In 1960 kreeg Dalí het verzoek van de toenmalige burgemeester van Figueres een schilderij te schenken aan het plaatselijke museum. De kunstenaar antwoordde hij zijn geboortestad niet één schilderij wilde schenken, maar een heel museum. De realisatie hiervan ging in 1961 van start en zou tot 1974 duren. Er werd gebouwd op de resten van het voormalige theater van Figueres dat verwoest werd door bombardementen in de Spaanse Burgeroorlog. Dalí had drie redenen om juist hier zijn museum te realiseren: een theater paste bij een theatraal kunstenaar, het lag vlak naast de kerk waar hij werd gedoopt én het was de plaats waar in 1919 voor het eerst twee van zijn kunstwerken werden geëxposeerd.

“Ik wil dat mijn museum een uniek geheel wordt, een labyrint, een surrealistisch project. Het moet een ultiem theatraal museum zijn. De bezoekers moeten weggaan met het gevoel een theatrale droom te hebben beleefd”, aldus de kunstenaar.

In de zomer van 1974 opende het museum zijn deuren. Dalí bleef bij de gehele realisatie van het project nauw betrokken. Tot aan zijn dood in 1989 bleef hij ononderbroken aan uitbreidingen van zijn museum werken. Het teatro-museo Dalí wordt dan ook gezien als zijn laatste en allesomvattende kunstwerk.

De beleving begint al buiten

Dalí wilde dat zijn wereld ook buiten het museum al waarneembaar zou zijn. Het teatro-museo Dalí is met zijn rode muren met gouden knoppen, de enorme eieren en de koepel op het dak dan ook alles behalve een gewoon gebouw. Aan de voorzijde en op het naastgelegen pleintje zijn verschillende monumenten te zien, waaronder een van de Catalaanse filosoof Francesc Pujols, tevens vriend van de familie Dalí. Maar ook de exacte wetenschap was voor Dalí van groot belang, zoals te zien is aan het monument “hommage aan Newton” waarmee hij een eerbetoon aan deze wetenschapper en de zwaartekracht uitdrukt. 

De patio

Een zeer indrukwekkend deel van het museum is de centrale patio met in het midden de Cadillac, ‘taxi lluvioso’ (regenachtige taxi).  Met deze auto, een cadeau voor zijn vrouw Gala, reisde het paar door Amerika. De Cadillac, het grote beeld op de voorkant van de auto (La Gran Esther), de toren van autobanden met daarop het bootje is in zijn geheel, volgens de kunstenaar, het grootste surrealistische kunstwerk ter wereld. In de muren van de patio zijn nog de verbrande balken te zien van het oorspronkelijke theater. De sporen van de verwoesting van dit theater mogen de bezoeker volgens Dalí niet ontgaan. Op de patio luistert de bezoeker naar muziek van Wagner die de speciale sfeer van deze plaats benadrukt. Dalí hield erg van de muziek van deze componist en beeldde hem ook op diverse schilderijen af.

De koepel

De koepel op het museum heeft voor Dalí een belangrijke betekenis. “Een huis begint met een dak, net zoals de grote architecten uit de Renaissance dat deden: met een koepel”. Het symboliseerde voor Dalí eenheid en koninkrijk. De Spaanse architect Emilio Pérez Piñero ontwierp de koepel voor het museum die tegenwoordig het symbool van het stadje Figueres is.

Sala Mae West

Een derde belangrijk onderdeel van het museum is de Sala Mae West. Hier staat een driedimensionale uitwerking van zijn schilderij ‘Het gezicht van Mae West’. De ogen zijn afgebeeld met twee schilderijtjes, de neus heeft de vorm van een openhaard, compleet met hout. Voor de openhaard staat een zacht rood fluwelen bankje: de lippen van Mae West. Zo transformeerde Dalí het gezicht van de Amerikaanse actrice tot een gemoedelijke huiskamer.

Sieraden

Via een aparte ingang kan de bezoeker ook een permanente expositie bezichtigen van 39 gouden sieraden met edelstenen. Dalí ontwierp de sieraden op papier tot in het kleinste detail waarna ze onder zijn supervisie in New York werden vervaardigd. Alle tentoongestelde exemplaren zijn uniek. Het gebruik van materialen en de unieke vormen maken van de sieraden echte meesterwerken. Met diverse edelstenen vormde Dalí onder andere harten, lippen, ogen, dieren, en religieuze symbolen.

Dalí driehoek

Maar er is meer dan Figueres alleen: de zogenaamde Dalí driehoek bestaat naast het teatro-museo Dalí ook uit het Castillo Gala Dalí in Púbol en Casa Salvador Dalí in Portlligat.

Het middeleeuws Castillo Gala Dalí is sinds 1996 open voor publiek. Dit kasteel gaf Dalí aan zijn vrouw Gala en diende als plaats waar zij zich helemaal terug kon trekken. Na de dood van zijn vrouw begin jaren tachtig fungeerde het kasteel als atelier voor Dalí zelf en werd het een mausoleum voor zijn muze en echtgenote Gala.

Casa Salvador Dali in Portlligat was de plaats waar Dalí tot 1982 woonde en werkte voordat hij zou verhuizen naar het kasteel in Púbol. De afgelegen plaats in het prachtige landschap met het mooie licht in Portlligat was aanvankelijk alleen een plaats om te schilderen. Deze breidde Dalí stukje bij beetje uit zijn woning.

Lees ook in deze serie over museo Thyssen Bornemisza, museo Del Prado en Museo Reina Sofia in Madrid.