Else Beekman
Een nieuw onderzoek onthult de verborgen kant van de Spaanse samenwerking met Afrikaanse regimes in de strijd tegen illegale migratie. De FIIAPP, een Spaanse overheidsinstelling voor internationale samenwerking, speelt een cruciale rol in het leveren van technologie en materieel aan autoritaire regeringen in Afrika voor migratiecontrole. Op basis van het onderzoek roepen deze projecten nu echter ernstige vragen op over transparantie, mensenrechten en corruptie.
Het geld dat de EU en Spanje besteden aan migratiecontrole vertegenwoordigt een nieuwe marktniche waarin particuliere bedrijven grote bedragen factureren en blijken te profiteren van ondoorzichtige overheidsopdrachten. Die opdrachten worden bovendien vaak zonder concurrentie toegekend. Na analyse van meer dan duizend van deze contracten, vertrouwelijke documenten en het afnemen van vijftig interviews in acht landen, onthult een onderzoek door El Confidencial en de PorCausa Foundation de verborgen kant achter de uitbesteding van het beheersen van de migratiestromen naar Europa en de prominente rol van Spanje in dit beleid.
Chaos, verspilling en gebrekkige resultaten
De FIIAPP, een agentschap van het Spaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, heeft sinds 2016 miljoenen euro’s geïnvesteerd in projecten zoals het GARSI Sahel-programma. Dit initiatief, geïnspireerd op de Spaanse antiterreureenheden, traint elite-eenheden in Afrikaanse landen zoals Mauritanië, Senegal en Mali om migranten te onderscheppen en grensgebieden te bewaken. Hoewel dit programma officieel gericht is op veiligheid en migratiecontrole, wijzen interne rapporten op chaos, verspilling en gebrekkige resultaten.
Gebrek aan transparantie en kritiek
De Spaanse overheid en de Europese Unie hebben aanzienlijke bedragen geïnvesteerd in deze projecten, maar de resultaten blijven teleurstellend. Een rapport van de Europese Commissie uit 2023 stelde dat de impact van deze projecten marginaal is en dat slechts 1.213 migranten zijn aangehouden tussen 2017 en 2021, ondanks een budget van 74 miljoen euro. “Te vaak” zien de Afrikaanse landen die deelnemen aan GARSI dit project slechts als “een kans om te profiteren van deze EU-bijdragen”, aldus het rapport. Daarnaast wijst het rapport op schendingen van mensenrechten, waarbij apparatuur, zoals voertuigen geleverd door Spanje, wordt gebruikt om protesten in landen als Senegal hardhandig neer te slaan. Ook melden bronnen in het onderzoek dat door Spanje met Europees geld gedoneerde voertuigen en materialen in de handen van jihadistische groeperingen en Wagner-huurlingen terecht zouden komen.
‘Hulp’ brengt tegenovergestelde effecten teweeg
Uit een onderzoek van porCausa in februari bleek dat de Senegalese regering door Spanje geleverde gepantserde voertuigen gebruikte om demonstranten te onderdrukken. Eenheden van de Senegalese gendarmerie, die door Spanje waren getraind en uitgerust via het GARSI-project, namen deel aan deze gewelddadige acties. Dit had het tegenovergestelde effect van wat beoogd was. Het spoorde juist meer Senegalezen aan om naar de Canarische Eilanden te vluchten. De Europese Commissie opende een onderzoek naar deze kwestie op verzoek van het Europees Parlement, maar sloot dit snel af, met de verklaring dat de repressie wettelijk was binnen de Senegalese context.
Achterlatingen ‘made in Spain’
In mei vroegen 15 EU-landen om migrantenopvangcentra te bouwen buiten de EU, geïnspireerd door een Italiaans project in Albanië. Hoewel Spanje zich publiekelijk tegen dit plan keert, blijkt uit contracten dat de Spaanse regering twee detentiecentra voor migranten bouwt in Mauritanië, in Nouadhibou en Nouakchott, onder toezicht van de FIIAPP. Voertuigen geleverd door Spanje worden gebruikt om migranten naar afgelegen gebieden te deporteren waar ze aan hun lot worden overgelaten. Deze praktijken zijn bevestigd door diverse bronnen en Mauritaanse commandanten betrokken bij deze acties.
Corruptie en belangenverstrengeling
De Spaanse en Europese autoriteiten onderzoeken nu de mogelijke betrokkenheid van FIIAPP bij corruptie en omkoping. De EU-antifraudedienst OLAF heeft in maart 2023 de kantoren van de FIIAPP in Madrid doorzocht, op zoek naar bewijs van verduistering van publieke middelen. Dit onderzoek raakt ook aan bekende politieke figuren, zoals de voormalige Spaanse parlementariër Juan Bernardo Fuentes en hooggeplaatste militairen van de Guardia Civil.
In het nawoord bij het onderzoek schrijft El Confidencial dat het Spaanse ministerie van Binnenlandse Zaken en de regeringen van Mauritanië, Senegal, Mali en Niger op geen enkele vraag van hun onderzoekers hebben gereageerd. Het Bureau voor Fraudebestrijding van de Europese Unie weigert te reageren vanwege vertrouwelijkheidsredenen.
Mensenrechtenschendingen en opkomst extremistische groeperingen
Deze onthullingen werpen een nieuw licht op het Spaanse migratiebeleid in Afrika. Hoewel de projecten zijn opgezet om de migratie naar Europa te beperken, lijken ze, zo blijkt uit het onderzoek van El Confidencial, een averechts effect te hebben. Bovendien dragen ze bij aan mensenrechtenschendingen en de opkomst van extremistische groeperingen.
Lees ook: Zoektocht naar vermiste migranten bij El Hierro hervat na grootste migratiedrama in 30 jaar