Judith Goeree
Extreemrechtse ideeën onder Spaanse jongeren winnen zichtbaar terrein, vooral in het klaslokaal. Steeds vaker uiten middelbare scholieren in Spanje openlijk standpunten die variëren van anti-feminisme tot sympathie voor dictator Franco. Ze lijken weinig gevoelig voor historische feiten of maatschappelijke context, wat zorgen oproept bij docenten. Leraren maken zich ernstige zorgen. Zij signaleren dat deze opvattingen mede worden gevoed door desinformatie en rechtse propaganda op sociale media.
Jongeren uiten steeds vaker extreemrechtse opvattingen in de klas
Volgens een recent artikel in El País ervaren docenten in verschillende regio’s dat vooral jongens tussen de 15 en 18 jaar steeds vaker ideeën uiten die eerder zeldzaam waren: anti-feministische uitspraken, sympathie voor het Franco-regime of het verheerlijken van politieke partijen als Vox. Bovendien klinken er steeds vaker racistische opmerkingen tegen minderheden zoals migranten en homo´s. Soms is het om te provoceren, andere keren is het ernst.
“Ze zeggen dat Franco geen dictator was, dat feminisme nergens voor nodig is en dat vrouwen tegenwoordig bevoorrecht zijn,” zegt Alicia López, filosofiedocente in Miguelturra (Castilië-La Mancha), tegen El País. “Het zijn geen opvattingen die ze zelf bedenken, maar die ze ergens hebben opgepikt – meestal online.”
Online propaganda beïnvloedt jongeren via memes en korte video’s
Een groot deel van de verspreiding van extreemrechtse ideeën onder Spaanse jongeren vindt plaats op sociale media, waar influencers met extreemrechtse of seksistische boodschappen veel volgers trekken onder jongeren. Die content is vaak verpakt in humor, korte video’s of memes, waardoor het gemakkelijk binnenkomt – en moeilijk te weerleggen in een klaslokaal.
Volgens onderzoek van het Spaans onderzoeks- en opiniebureau 40dB is 52 procent van de Spaanse jongens tussen de 16 en 24 jaar het eens met de stelling dat de strijd voor gendergelijkheid nu leidt tot “discriminatie van mannen”. Onder jonge vrouwen is dat slechts 27 procent. Bijna 36 procent van de jonge mannen zegt bovendien van plan te zijn te stemmen op extreemrechtse partijen, zoals Vox.
Recentelijk bleek al dat de partij Vox onder jongeren populairder wordt, mede door steun van figuren als Elon Musk en de slimme inzet van sociale media. Deze platforms geven de partij een hip en rebels imago, waarmee ze vooral jongens aanspreekt tussen de 18 en 24 jaar.
Docenten merken dat jongeren weinig historisch besef hebben
Docenten proberen het gesprek aan te gaan, bieden historische context en stimuleren kritisch denken. Maar dat blijkt vaak niet voldoende. Uit diepgaandere gesprekken blijkt regelmatig dat veel jongeren nauwelijks begrijpen waarover ze spreken. Hoewel ze termen als ‘Franco’ of ‘Vox’ gebruiken, weerspiegelen hun standpunten lang niet altijd die van extreemrechtse stromingen. Zulke woorden zijn voor hen onderdeel geworden van het alledaagse taalgebruik. Vaak worden ze gebruikt als grap, zonder besef van de serieuze of gevaarlijke lading die ze met zich meedragen.
“Ze zeggen dingen als ‘communist’ of ‘feminazi’ zonder enig idee van wat het betekent,” vertelt een docent uit Murcia. “En als ik daarop reageer, wordt het meteen opgevat als politieke indoctrinatie.”
Gebrek aan educatie maakt jongeren vatbaar voor extreme ideeën
Docenten benadrukken dat het gebrek aan burgerschapsvorming en politieke educatie een belangrijke factor is in de zorgwekkende ontwikkeling. Omdat deze thema’s nauwelijks aan bod komen in het Spaanse lesprogramma, zoeken jongeren hun informatie online – waar ze gemakkelijk in aanraking komen met extremistische netwerken.
Het probleem zit niet alleen in de ideeën zelf, maar vooral in de onwetendheid waarmee ze worden geuit. Veel jongeren gebruiken termen als “Franco” of “Vox” als grap of statement zonder de dieperliggende implicaties te begrijpen. Maar docenten waarschuwen: zulke uitspraken normaliseren extreme ideeën en vormen op termijn een bedreiging voor het democratisch bewustzijn.
De roep om betere educatie over democratie, mensenrechten en kritisch denken groeit. Want zoals een docent het samenvat: “Als de scholen het niet doen, doet TikTok het wel.”
Lees ook: Kwart van Spaanse jongeren vertoont racistische en xenofobe houding