Het gaat dan ook om een forse verlaging van de veilige jaarlijkse blootstelling aan het schadelijke stikstofdioxide: van 40 microgram per kubieke meter naar slechts 10 microgram. In geen van de 27 Europese hoofdsteden is de jaarlijkse blootstelling 10 microgram of lager. Met 73 steden die boven deze drempelwaarde uitkomen, betekent de nieuwe aanbeveling voor Spanje nog een lange weg te gaan.
Gemotoriseerd verkeer is boosdoener
De stikstofvervuiling is een direct gevolg van gemotoriseerd verkeer in steden. Uit een rapport van het Europees Milieuagentschap (EEA) blijkt dat tijdens de lockdown in Spanje in de 80 dichtstbevolkte steden de NO2-concentratie in de lucht was gehalveerd. Uitgaande van een normale situatie en de oude drempelwaarde voor veilige NO-2-blootstelling (namelijk 40 microgram), vallen bijna alle 80 Spaanse steden onder de veilige norm.
Na analyse van wetenschappelijke literatuur heeft de WHO nu voor het eerst in 15 jaar tijd deze drempelwaarde tot een kwart gereduceerd. Gebaseerd op gegevens uit 2019, kan gesteld worden dat alleen de Spaanse steden Badajoz, Benidorm, Cáceres, Elda, Palencia, Telde en Zamora nog aan de nieuwe richtlijn voldoen. De meeste van de 80 dichtstbevolkte steden in Spanje zaten in dat jaar tussen de 10 en 30 microgram per kubieke meter.
De tien steden met de hoogste concentraties NO2 waren in 2019 Granada (43 microgram), Coslada (39), Mollet del Vallès (39), Murcia (38), Terrassa (37), Leganés (36), Madrid (35), Granollers (35), Getafe (33) en Barcelona (32).
Blootstelling vanaf 10 mg schadelijk voor gezondheid
Uit wetenschappelijke literatuur heeft de WHO opgemaakt dat jaarlijkse blootstelling vanaf 10 microgram per kubieke meter schadelijk is voor longen en luchtwegen. Het gaat uitdrukkelijk om een aanbevolen drempelwaarde, en niet om een wettelijk geldende richtlijn. Hoe hoog de concentratie NO-2 wettelijk mag zijn, is door de EU vastgesteld op de 40 microgram zoals deze sinds 2005 aanbevolen werd door de WHO. De Spaanse steden Madrid en Barcelona zijn in de afgelopen tien jaar meerdere malen door de Europese Commissie op de vingers getikt vanwege het herhaaldelijk overschrijden van deze NO-2-drempelwaarde.
Geleidelijke aanpassing redt levens
Volgens luchtkwaliteit-specialist Julio Díaz van het Instituto de Salud Carlos III zal de Europese Commissie niet op korte termijn de nieuwe aanbeveling van de WHO opvolgen, maar zullen nieuwe richtlijnen geleidelijk worden ingevoerd. Díaz geeft aan dat de wetenschappelijke wereld weliswaar verbaasd gereageerd heeft op de drastische verlaging van de drempelwaarde, maar dat anderzijds meerdere wetenschappelijke publicaties al melding maakten van de schadelijke gevolgen van blootstelling aan minder dan 40 microgram NO2. Hij wijst dan ook op het belang voor de volksgezondheid om de concentratie stikstofdioxide na verloop van tijd fors omlaag te brengen, omdat daar daadwerkelijk levens mee worden gered.
Als de wettelijke richtlijn van 10 microgram direct zou ingaan, zou Spanje niet het enige EU-land met een probleem zijn. De hoogste concentraties NO-2 werden geregistreerd in Boekarest (57,18 microgram), Rome (38,9), Parijs (37,54), Berlijn (37,13) en Athene (36,89).