In juli 2021 werd een voorontwerp van deze wet gepresenteerd waarbij al bekend werd gemaakt dat verering van Francisco Franco bestraft zou worden. Begin oktober 2022 keurde de Senaat het huidige wetsontwerp definitief goed. De Wet op de democratische herinnering (Ley de Memoria Democrática) gaat vanaf vandaag in nadat deze op donderdag in het officiële staatsbulletin van Spanje werd gepresenteerd.
Spanje kan dankzij deze wet verheerlijking van dictatuur bestraffen
Spanje komt met de Wet van de democratische herinnering tegemoet aan internationale aanbevelingen om de regelgeving hieromtrent aan te passen aan de Europese standaard. Dat wil zeggen dat “de staatsgreep van 1936 en de daaropvolgende Burgeroorlog en dictatuur openlijk wordt verworpen en verheerlijking wordt bestraft”.
De nieuwe wet werd verworpen door Vox, Partido Popular en Ciudadanos maar vond toch doorgang dankzij een meerderheid van de regering. De Spaanse regering vertelt: “Spanje heeft nu eindelijk een wet die de slachtoffers centraal stelt. Een wet die wordt omschreven als ‘menselijk’ en is gebaseerd op de internationale humanitaire rechtsgronden ‘waarheid, gerechtigheid, herstel en het voorkomen van herhaling van zetten’.”
Nieuwe wet zorgt voor onderzoeksmogelijkheid naar schenden mensenrechten
De Wet op de democratische herinnering heeft tot doel om de betrokkenheid van de Spaanse staat bij het zoeken naar personen die tijdens de Spaanse burgeroorlog en het regime van Franco zijn verdwenen te ondersteunen. Een wet die deuren opent voor meer onderzoek naar het schenden van mensenrechten tussen 1978 en 1983.
Dit zijn enkele zaken die dankzij de komst van de Wet op de democratische herinnering mogelijk worden:
- De zoektocht naar ongeveer 114.000 personen die tijdens de Burgeroorlog en het regime van Franco zijn verdwenen. Deze zal worden opgepakt door de centrale overheid met behulp van een kaart waar deze personen vermist zijn geraakt en de oprichting van een DNA-bank om genetische profielen te matchen met stoffelijke overschotten.
- (De verheerlijking van) het regime van Franco zal worden veroordeeld en bestraft. De veroordelingen die destijds door de rechtbanken van Franco zijn uitgesproken zullen nietig worden verklaard.
- Het opstarten van een onderzoek naar het schenden van mensenrechten in de periode van de staatsgreep, de burgeroorlog en de dictatuur van Franco. Hierbij wordt overwogen om een speciaal OM op te richten die zich toespitst op het zoeken naar slachtoffers en gebeurtenissen zal onderzoeken om slachtoffers te identificeren en op te sporen.
- De wet beschouwt personen die vanaf de staatsgreep in 1936 tot de inwerkingtreding van de grondwet in 1978 als slachtoffers wanneer zij fysieke, morele of psychologische schade hebben ondervonden aan zichzelf of hun eigendommen of wanneer er sprake is geweest van het aantasten van de grondrechten van deze personen.
- De Valle de los Caídos wordt Valle de los Cuelgamuros en alleen de stoffelijke resten van personen die als gevolg van de oorlog zijn gestorven mogen hier liggen.
- De wet garandeert een vrije en kosteloze toegang tot openbare en publiekelijke archieven over deze periode.
- Onderwijsmethodes zullen ten aanzien van dit onderwerp worden bijgewerkt om de onderdrukking tijdens de oorlog en de dictatuur duidelijker naar voren te laten komen.
- Adellijke titels die tijdens de oorlog en de dictatuur zijn verleend, zullen verdwijnen. Enkele voorbeelden hiervan zijn de hertog van Primo de Rivera, de hertog van Calvo Sotelo en de hertog van Mola.