Else Beekman
In de afgelopen jaren hebben toeristische verhuurwoningen, aangeduid met de afkorting VUT (viviendas de uso turístico), een vaste plek verworven op de vastgoedmarkt van veel Spaanse steden. Voor toeristen vormen ze vaak een betaalbaar alternatief om er vakantie te vieren, terwijl ze voor buurtbewoners veelal een bron van overlast en stijgende huurprijzen zijn.
Volgens het Spaanse Nationaal Instituut voor Statistiek (INE) waren er afgelopen februari meer dan 350.000 toeristische woningen te huur in Spanje, goed voor meer dan 1,75 miljoen bedden. Dat betekent dat er in die periode meer bedden aangeboden worden in woningen die aan toeristen worden verhuurd, dan in hotels. Bovendien nadert het aantal de 1,9 miljoen bedden die hotels in het hoogseizoen aanbieden. “In enkele jaren hebben toeristische woningen evenveel capaciteit op de markt gebracht als de gereguleerde sector in zijn hele bestaan,” aldus José Luis Zoreda, vicevoorzitter van Exceltur in El País.
‘Een van grootste politieke problemen van Spanje’
De toename van VUT’s heeft geleid tot verhitte debatten en uiteenlopende standpunten. Zoreda schaart de impact van toeristische woningen op de toegankelijkheid van woningen voor lokale bewoners onder de grootste politieke problemen van het land. Hij benadrukt dat het doel van Exceltur is om negatieve gevoelens jegens toerisme te voorkomen, niet om de hotelbranche per se te beschermen. Hij verwijst daarmee naar de toenemende toerismefobie; inwoners van drukbezochte bestemmingen komen in opstand tegen de negatieve gevolgen van de massa’s toeristen in hun buurten. De impact op hun dagelijks leven is zo groot dat ze overheden oproepen tot het nemen van maatregelen.
Oproepen tot regeling en dialoog
Asier Pereda, vicevoorzitter de vereniging van eigenaren van toeristische woningen Fevitur, pleit voor een dialoog tussen de hotelbranche, de VUT-sector en de centrale overheid. Hij wijst op de noodzaak van een duidelijke wettelijke structuur voor de sector. Ook is er meer samenwerking nodig op fiscaal en arbeidsgebied om de sector te reguleren.
Regionale en lokale initiatieven
De regelgeving rondom woningen voor toeristische verhuur varieert sterk per regio en stad. Zo was Barcelona pionier in het beperken van VUT’s. In 2014 stelde de gemeente al een moratorium op nieuwe licenties en zorgt sindsdien voor een strengere handhaving onder burgemeester Ada Colau. In Madrid heeft burgemeester José Luis Martínez-Almeida onlangs zijn beleid aangescherpt, met hogere boetes en een moratorium op nieuwe licenties.
Andalusië
De Junta de Andalucía keurde in februari een decreet goed waarmee gemeenten beperkingen kunnen opleggen aan toeristische verhuurwoningen. Sevilla was de eerste stad die hiervan gebruik maakte en beperkte het aantal VUT’s in wijken waar deze meer dan 10% van de totale woningen uitmaken. Dat betekent dat nieuwe openingen niet mogelijk zijn in 11 wijken van het oude centrum en Triana. In Sevilla zijn er meer dan 9.000 VUT’s die plaats bieden aan ongeveer 45.500 personen.
Lees ook: Turismofobia duikt op in Sevilla
Málaga, met 11.731 geregistreerde toeristische woningen, werkt aan een wijziging van het bestemmingsplan om het aantal te beperken en bereidt een moratorium voor. De Junta is verantwoordelijk voor het verstrekken van licenties en handhaving, en voerde in 2023 respectievelijk 1.775 en 1.991 inspecties uit in Sevilla en Málaga, met boetes variërend van 2.000 tot 150.000 euro.
Lees ook: Málaga heeft hoogste aantal toeristische woningen van Spanje
Balearen
De Balearen hebben een van de strengste regelgeving voor toeristische verhuurwoningen in Spanje. De hervorming van de Toerismewet in 2017 gaf elk eilandbestuur en de gemeente Palma de bevoegdheid om te reguleren waar toeristische verhuur is toegestaan. Palma verbood deze activiteit volledig in meergezinswoningen. Daarmee werd het de eerste stad in Spanje die het verhuren aan toeristen door bewoners verbood. Alleen verhuur in chalets of vrijstaande huizen is toegestaan. Deze beslissing werd bovendien in februari 2023 door het Hooggerechtshof bekrachtigd. De stad heeft volgens de laatste gegevens van het INE iets meer dan 1.000 vakantiehuizen, goed voor 0,55% van het totale woningaanbod.
Lees ook: 8.700 illegaal verhuurde vakantiewoningen ontdekt op de Balearen
In de rest van het eiland Mallorca is toeristische verhuur toegestaan onder strikte voorwaarden afhankelijk van de bevolkingsdichtheid en toeristendruk. Bij inspectie werden 239 processen-verbaal voor illegale toeristische verhuur opgemaakt. 90 hiervan in de hoofdstad. Deze inspecties leidden tot 2,3 miljoen euro aan boetes voor het hele eiland.
In Ibiza-stad is toeristische verhuur in alle vormen verboden. In de rest van de gemeenten op het eiland is het de facto verboden via de regionale wetgeving. Op Menorca is vakantieverhuur over het algemeen beperkt, met slechts vijf uitzonderingen, allemaal in toeristische urbanisaties.
Spanningen op de Canarische Eilanden
De groei van VUT’s heeft ook geleid tot protesten op de Canarische Eilanden, waar het aantal geregistreerde toeristische woningen tussen november 2022 en november 2023 steeg met 25,7%. Gemeenten zoals Yaiza op Lanzarote en La Oliva op Fuerteventura hebben een van de hoogste percentages VUT’s in Spanje. Las Palmas de Gran Canaria en Santa Cruz de Tenerife hebben geprobeerd de groei te reguleren en zijn daarin niet allemaal even succesvol.
Lees ook: Historische demonstratie tegen massatoerisme op de Canarische Eilanden
Interministeriële werkgroep
De Spaanse regering heeft in december een interministeriële werkgroep aangekondigd om mogelijke maatregelen te bestuderen. Minister van Huisvesting Isabel Rodríguez heeft opgeroepen tot precisie in het beleid om kleine plattelandsgebieden niet te benadelen, waar toeristische woningen de lokale economie kunnen stimuleren. Belangrijk is wel in de optiek van de landelijke bestuurders dat toeristische woningen beter moeten worden gereguleerd om negativiteit ten opzichte van toeristen tegen te gaan. Het land dankt veel aan de miljoenen toeristen die de toeristische sector tot een van de belangrijkste pilaren van de Spaanse economie maken.