Judith Goeree
Buitenlanders werken steeds vaker in Spanje, maar zelden bij de overheid. Ze zijn hard nodig om de economie draaiende te houden en vervullen banen in sectoren met personeelstekorten, zoals de bouw, horeca, administratie en zorg. Ook dragen ze flink bij aan de sociale zekerheid en zijn ze belangrijk voor de toekomst van het pensioenstelsel. Hun aanwezigheid in de publieke sector blijft echter opvallend klein.
Een uitgebreide analyse in de Spaanse krant El País laat zien waarom dat zo is — en waarom het niet vanzelf zal veranderen.
In de overheid zijn buitenlanders zeldzaam
Hoewel bijna 14 procent van alle werkenden in Spanje van buitenlandse afkomst is, zijn buitenlanders nauwelijks vertegenwoordigd in de publieke sector. Slechts 1,3 procent van de ambtenaren bij de centrale overheid, defensie en sociale zekerheid komt uit het buitenland. Dat percentage is in tien jaar tijd nauwelijks veranderd.
Waarom komen buitenlanders zo moeilijk binnen?
Een belangrijke reden is de wet. Wie ambtenaar wil worden in Spanje, moet meestal Spaans staatsburger zijn. Alleen mensen met een paspoort uit de EU of wie getrouwd is met een Spanjaard kunnen meedingen naar een overheidsbaan. Voor migranten van buiten de EU, zoals Marokkanen, Chinezen of mensen uit Latijns Amerika, betekent dit in de praktijk dat ze vaak pas na tien jaar legaal verblijf in Spanje mogen solliciteren.
Ook het systeem van toelatingsexamens (‘oposiciones’) voor overheidsbanen in Spanje vormt een hoge drempel. Die examens zijn pittig en vergen veel voorbereidingstijd. “Ik ken Spanjaarden die er een paar jaar weinig gewerkt hebben om te kunnen studeren voor de oposiciones,” zegt Vladimir Paspuel van de Ecuadoraanse vereniging Rumiñahui. “Maar migranten kunnen zich dat niet permitteren. Zij moeten hun gezin hier én in hun thuisland onderhouden.” Het is jammer, want werken bij de overheid in Spanje biedt vaak een vast contract, goede arbeidsvoorwaarden en een bovengemiddeld salaris.
Daar komt nog bij dat veel buitenlandse diploma’s niet automatisch worden erkend. En dat maakt het nóg moeilijker. Terwijl meer dan de helft van de werkende Spanjaarden hoger onderwijs heeft afgerond, geldt dat voor maar 28 procent van de buitenlandse werknemers.
‘Ik ben de enige op mijn werk’
Elisabeth Laura werkt als maatschappelijk werkster bij verschillende gemeenten in de regio Valencia. Ze kwam als kind uit Bolivia naar Spanje en heeft nu een dubbele nationaliteit. “Ik ben op mijn werk nog nooit een andere migrant als collega tegengekomen. Mensen kijken verbaasd als ze merken dat ik ambtenaar ben. Voor veel mensen is dat echt een verrassing.”
Toch vindt ze het belangrijk om dit werk te doen. “Als mensen mij zien, beseffen ze: hé, dat kan dus ook. En ik begrijp mensen beter die uit een andere cultuur komen. Dat helpt bij mijn werk.”
Ahmed Khalifa van de Marokkaanse Vereniging voor Integratie is het daarmee eens. Volgens hem zou de overheid meer mensen moeten aannemen die de taal en cultuur van hun doelgroep begrijpen. “We zouden veel meer interculturele bemiddelaars moeten hebben, en dat zouden mensen van buitenlandse afkomst moeten zijn.”
Beleid sluit buitenlanders niet uit, maar helpt ze ook niet echt
Volgens het Spaanse ministerie van Openbaar Bestuur mogen migranten met een geldige verblijfsvergunning zich wél aanmelden voor tijdelijke banen bij de overheid. Maar dat gebeurt nauwelijks: maar 3 procent van de nieuwe medewerkers in loondienst is buitenlands. Veel mensen weten simpelweg niet dat het kan. En de lagere lonen in sommige functies maken het ook niet aantrekkelijk.
Toch vinden vakbonden en migrantenorganisaties dat er iets moet veranderen. “De overheid moet het goede voorbeeld geven,” zegt Paspuel. “Als we echt willen dat migranten zich thuis voelen, moeten ze ook zichtbaar zijn aan het loket.”
Langzaam aan verandering
Het ministerie zegt dat het werkt aan een ‘transformatie’ van het overheidsapparaat. Het doel is dat iedereen zich aangesproken voelt om in de publieke sector te werken – ook de zeven miljoen buitenlanders die inmiddels in Spanje wonen. Tegelijkertijd kampt de overheid met vergrijzing: veel ambtenaren gaan binnenkort met pensioen. Er komen dus veel nieuwe plekken vrij.
Toch is het de vraag of die verandering ook daadwerkelijk binnen de overheid zal plaatsvinden. Zolang de eisen voor examens en diploma-erkenning zo hoog blijven, zullen veel buitenlanders blijven werken in sectoren waar ze makkelijker aan de slag kunnen.
Op andere delen van de arbeidsmarkt is die verschuiving allang aan de gang. In 2024 werd een groot deel van de nieuwe banen ingevuld door buitenlandse werknemers, vooral in sectoren als bouw, horeca en administratie. De publieke sector blijft voor velen echter een ver-van-hun-bed-show.
Bron: El País
Arbeidsmarktrapport januari 2025: hoogte- en dieptepunten