Het gaat om de familie van de twee broers Lapeña die door soldaten van Franco werden geëxecuteerd aan het begin van de burgeroorlog die van 1935 tot 1939 duurde. Daarnaast worden er ook twee slachtoffers aan Franco’s kant opgegraven. De nabestaanden willen hun familieleden begraven in hun eigen dorp. Ze werden ooit, net als duizenden anderen en zonder medeweten van hun families, uit andere massagraven gehaald en bijgezet in de Vallei der Gevallenen.
Officieel is de vallei een herdenkingsplaats voor alle slachtoffers van de burgeroorlog, zowel de republikeinse als de nationalistische. Echter de dictator Francisco Franco en José Primo de Rivera, oprichter van de fascistische partij Falange liggen er ook. Het monument is al jarenlang onderwerp van controverse omdat men het er niet over eens is dat de graven van Franco en Primo de Rivera worden onderhouden met belastinggeld. Er liggen in totaal 33.833 mensen begraven. Van 12.410 personen is de identiteit niet bekend.
Belangrijk precedent
Tot 2016 waren alle pogingen om lichamen op te eisen zonder resultaat, tot een rechtbank de twee families waar het nu om gaat wel toestemming gaf. Volgens de Spaanse wet heeft de kerk namelijk het laatste woord over gewijde plaatsen. De Spaanse regering heeft voor het opgraven van de dictator of andere slachtoffers toestemming nodig van de abt van de benedictijner abdij die de basiliek beheert, of aan Paus Franciscus. De monniken verhinderden al eerder het opgraven van twee andere lijken, terwijl familieleden daar via de rechter toestemming voor hadden gekregen. Dat de families nu toestemming hebben om hun overledenen op te graven schept een belangrijk precedent. Andere nabestaanden kunnen nu ook resten van familieleden opeisen.
Gebouwd door krijgsgevangenen
De Vallei der Gevallenen werd tussen 1940 en 1958 door duizenden krijgsgevangenen gebouwd, waarbij er velen van hen overleden. Het idee van Franco was er een herdenkingspunt voor de ‘helden en martelaren van de kruistocht’ van te maken ‘die een beter Spanje nalieten’. De helden en martelaren waren degenen die vóór Franco vochten. Tot op een gegeven moment tijdens de dictatuur besloten werd duizenden lichamen van geëxecuteerde republikeinen naar de Vallei over te brengen. Het enorme monument bestaat uit een ondergrondse basiliek van 260 meter lang die uit de rotsen werd gehouwen. Daarbovenop staat een betonnen kruis van 150 meter hoog die vanuit de wijde omtrek is te zien.
‘Belediging aan de slachtoffers’
Afgelopen maart brachten nog 8 europarlementariërs een bezoek aan het grootste mausoleum ter ere van een dictator in Europa. Het werd na de Burgeroorlog door krijgsgevangenen van Francisco Franco gebouwd. Na hun bezoek noemden ze het massagraf een ‘belediging aan de slachtoffers’ en zijn de mening toegedaan dat Europa van ‘dit probleem op de hoogte moet zijn’.
Franco en Primo de Rivera moeten weg
Progressieve partijen in het Spaanse parlement roepen al langer dat de lichamen van Francisco Franco en José Primo de Rivera uit de Vallei der Gevallenen moet worden verwijderd. Dan vormt het niet meer een herinnering aan het franquisme en het nationaal-katholicisme, maar wordt het een plaats van verzoening en erkenning van alle slachtoffers van de burgeroorlog en de dictatuur. Bovendien moet het mogelijk worden lichamen ter identificatie op te graven.