Dat is genoeg om 65 duizend olympische zwembaden mee te vullen of de helft van de bevolking van de regio Madrid een jaar lang van drinkwater te voorzien. Met het in 2019 op illegale wijze onttrokken water is 88 duizend hectare landbouwgrond geïrrigeerd.
Het gaat om de ondergrondse waterbassins van de natuurparken Las Tablas de Daimiel (Castilië-La Mancha) en Doñana (Andalusië) en ook de Mar Menor (Murcia) en Los Arenales (Castilië en León) ondervinden de schadelijke gevolgen van de intensieve landbouw. In alle vier de gevallen gaat het om natuurgebieden die van grote ecologische waarde zijn en zelfs aangemerkt zijn als beschermd gebied.
Excessief watergebruik voor intensieve landbouw
Rafael Seiz van het WWF-waterprogramma maakt zich ernstig zorgen. Want, zegt hij, dit is alleen nog maar wat zichtbaar is. Wie weet hoeveel andere misstanden niet aan het licht komen. Met de huidige klimaatverandering vormen de ondergrondse waterbassins nog de enige garantie voor de natuurgebieden om in ernstige droogte te kunnen overleven. Het is volgens Seiz dan ook de hoogste tijd een halt toe te roepen aan de intensieve landbouw waarvoor het excessieve watergebruik nodig is.
Geen controle
Zorgelijk vindt het WWF het ook dat de regionale overheden, die verantwoordelijk zijn voor het afgeven van de vergunningen, geen idee hebben van de hoeveelheid water die illegaal uit de natuurgebieden wordt gehaald. Eenvoudigweg omdat ze hiervoor geen controlesysteem hebben. Daar komt nog bij dat de overheden sowieso al veel meer vergunningen afgeven dan eigenlijk zou moeten om de ecosystemen in deze gebieden te beschermen.
Alleen al rond natuurpark las Tablas de Daimiel wordt volgens WWF zeker 51.465 hectare landbouwgrond op illegale wijze bewaterd. Dat is een oppervlakte gelijk aan 62.300 voetbalvelden. In totaal, dus zowel illegaal als legaal, wordt 174.514 hectare landbouwgrond voorzien van afgetapt grondwater. De toestand van het drasland is inmiddels zo verslechterd dat eind september nog maar 21 van de 1.750 hectare onder water stond en er noodbronnen moesten worden aangeboord. Dat was nodig om te voorkomen dat het veen zou verbranden en om ervoor te zorgen dat trekvogels niet op droge grond hoeven te landen.
De ondergrondse waterbassins in natuurpark Doñana worden vooral gebruikt voor de bewatering van de rodevruchtenteelt. In 2020 is 21 kubieke hectometer water illegaal uit dit gebied onttrokken voor het bewateren van 4.729 hectare landbouwgrond. Dat is een oppervlak zo groot als 5.700 voetbalvelden. De gevolgen van de intensieve landbouw zijn desastreus: het park is sinds het begin van de 21e eeuw al 80 procent van de wetlands en 90 procent van de seizoenlagunes kwijtgeraakt.
Mar Menor
In de Mar Menor is er iets anders aan de hand. Hierin stroomt juist overvloedig ondergronds water dat afkomstig is van de intensieve landbouw in Campo de Cartagena. Dit water zit vol nitraten en andere giftige stoffen die overigens niet alleen van de landbouw maar ook van de veeteelt afkomstig zijn. Hierdoor treedt ernstig zuurstoftekort op in de Mar Menor wat voor al meerdere malen voor grote vissterfte heeft gezorgd.
Ecologisch delict
Kortom, door het op grote schaal onttrekken van ondergronds water is er een drastische afname van water in rivieren en draslanden, wat weer catastrofale gevolgen heeft voor belangrijke ecosystemen. Het ondergrondse water komt hier zelfs amper nog aan de oppervlakte. WWF dringt er dan bij de Spaanse autoriteiten dan ook op aan dit ‘ecologisch delict’ aan te pakken door alle illegale waterwinningen af te sluiten, de waterwet aan te passen en de mankracht en middelen aan te wenden voor het toezicht op de overmatige irrigatie van de landbouwgebieden.