Archeologen van het Spaans Wetenschappelijk Instituut hebben onlangs zo’n compleet kamp ontdekt. De Spaanse Burgeroorlog woedde van 1937 tot 1939 en is een van de meest afschuwelijke en bloederigste periodes uit de Spaanse geschiedenis. Gedurende deze oorlog werd een op de twintig Spanjaarden gevangen genomen in speciaal daarvoor gebouwde gevangenissen. Maar ook de jaren daarna kenmerkten zich door vernedering en onderdrukking onder Franco’s dictatuur.
Veel gevangenissen uit de oorlog dienden daarna als concentratiekampen voor met name gevangen genomen soldaten. Er is maar heel weinig bekend over deze concentratiekampen en de oorzaak van deze vergetelheid is het totalitaire en fascistische regime onder Francisco Franco.
Franco gaf bovendien later de opdracht deze traumatische plaatsen van de burgeroorlog te herbebossen en onzichtbaar te maken om ze zo de vergetelheid in te bewegen. Hij maakte de oorlog tot een taboe, men mocht er niet meer over spreken en dat hielp om al het gruwelijke te vergeten.
Ontdekking concentratiekamp Jadraque
Tot een aantal jaren geleden bleef dat zo, maar toen ontdekten de lokale onderzoekers Alfonso López Beltrán en Julián Dueñas op een berg, bij een dorp in Guadalajara, uitgravingen. De krant ElDiario schrijft over hoe de vondst in zijn werk ging. Ze legden hun vondst vast met een drone. Na raadpleging van het Algemeen Militair Archief van Ávila en van de gegevens van het Nationaal Geografisch Instituut vonden zij documenten waarin sprake was van het bestaan van een commandopost, een transmissiecentrum en een concentratiekamp.
De Staatssecretaris voor Democratische Herinnering stelde vervolgens een budget beschikbaar en een groep van acht archeologen van het Wetenschappelijk Onderzoeksinstituut ging verder met het onderzoek naar het kamp.
Kamp Jadraque
Voor deze groep archeologen was het een unieke vondst. Nagenoeg het hele kamp was namelijk nog intact. Na het verwijderen van alle aarde en struiken die het complex overwoekerd hadden, kwamen loopgraven, militaire kampementen een dwangarbeiderskamp en het concentratiekamp tevoorschijn.
Op de kaarten die de 300 concentratiekampen uit de Franco tijd laten zien, is er geen zoals dat van Jadraque. Het is een herdenkingsplek, maar ook een historisch erfgoed.
Barakken voor Franco’s soldaten
Gedurende de burgeroorlog was het een gevangenis. Republikeinse gevangenen bouwden in eerste instantie aan de barakken voor Franco’s soldaten die vochten aan de grens van Guadalajara. Deze barakken waren eind 1938 klaar, vier maanden voor het einde van de oorlog. Na de oorlog, vanaf 1939, was het voor even een geïmproviseerd concentratiekamp voor soldaten die zich massaal had overgegeven.
Indeling van de gevangenen
De indeling van de gevangenen vond plaats op basis van hun politieke identiteit. Of ze loyaal waren, sympathiseerden met het regime of doodgeschoten moesten worden. Het regime elimineerde immers iedereen die er niet in paste.
Erbarmelijke omstandigheden
De meer dan 4000 gevangenen die in dit kamp hebben gezeten, leefden onder erbarmelijke omstandigheden, half ondergronds in uitgehakte gaten en greppels, boven op elkaar wegens gebrek aan ruimte. Bovendien waren ze zwaar ondervoed, met veelal ziekte en de dood tot gevolg.
Kamp Jadraque duidelijk bewijs van oorlogsmisdaden
Het concentratiekamp van Jadraque is een duidelijk bewijs van oorlogsmisdaden. De levensomstandigheden voldeden volstrekt niet aan de minimum gestelde voorwaarden voor de behandeling van krijgsgevangenen. De kampbewaarders behandelden de gevangenen als vee. De winter van 1937 was de koudste uit de jaren 30. Mensen die destijds in de buurt woonden vertellen dat ze de kruiwagens met de lijken voorbij zagen komen. Archeologen verwachten overigens hier geen resten van menselijke lichamen te vinden, omdat de executies elders plaatsvonden.
Herdenkingsplek?
Het is normaal dat dergelijke ruimtes en plaatsen worden gerestaureerd om als gedenkplaats te kunnen dienen. Met de concentratiekampen uit het Franco regime is dat tot nu toe niet gebeurd. Daar komt mogelijk met deze ontdekking verandering in.