Vanwege de extreme droogte hebben zelfs veel olijfbomen geen olijven geproduceerd, terwijl die bomen doorgaans goed tegen hitte en lange periodes van droogte kunnen. Boer Felipe Elvira met een olijfboomgaard van 100 hectare in Jaén zegt in La Nacion: “Ik verlies 80% van mijn productie van dit jaar. Een boom van deze grootte heeft minimaal 4 tot 5 liter vocht per dag nodig om goed te zijn en die heeft hij niet”. Hij wijst een paar bomen aan waar helemaal geen olijven aan groeien.
“Gewend aan waterschaarste, maar niet in deze mate”
Drie uitzonderlijke hittegolven in minder dan 3 maanden hebben de gewassen verzwakt die al leden na een abnormaal droge winter. “We zijn gewend aan een gebrek aan water, maar niet in deze mate”, aldus Elvira. In de regio viel vroeger gemiddeld 800 liter regen per vierkante meter. Dit jaar zal dat naar verwachting de helft zijn. “Elk jaar is het erger”.
Bekijk ook: De eerste beperkingen op waterconsumptie in Spanje zijn een feit
“Olijfbomen zijn zeer goed bestand tegen waterschaarste”, zegt Juan Carlos Hervas, een expert bij de boerenbond COAG. Maar wanneer de droogte extreem wordt, “activeren de bomen mechanismen om zichzelf te beschermen. Ze gaan niet dood maar produceren niets meer”, voegde hij eraan toe.
Slechte oogst
Hervas voorspelt dat de olijvenoogst van niet-geïrrigeerde grond minder dan 20% van het gemiddelde van de afgelopen vijf jaar zal bedragen.
De oogst van geïrrigeerd land zal slechts 50 tot 60% van dit gemiddelde bedragen. Terwijl de waterreserves slinken.
Guadalquivir bevindt zich in “absoluut dramatische situatie”
De rivier de Guadalquivir, die Andalusië van een groot deel van zijn water voorziet, bevindt zich in een “absoluut dramatische situatie” vanwege het gebrek aan regen, zei Rosario Jimenez, hoogleraar hydrologie aan de universiteit van Jaen. Reservoirs die door de rivier worden gevoed, hebben slechts 30% van hun capaciteit, volgens het Spaanse ministerie van Ecologische Transitie. “Sommige hebben zelfs een capaciteit van 10% – dat is praktisch opgedroogd”, zei Jimenez.
Ook boeren merken de laatste jaren veranderingen. “Het regent niet alleen minder, maar als het valt, doet het dat hevig. Het water stroomt weg zonder de aarde binnen te dringen,” zei Hervas.
Delen Spanje droogste in duizend jaar
Volgens een onderzoek dat deze maand in het tijdschrift Nature Geoscience is gepubliceerd zijn delen van Portugal en Spanje de droogste in duizend jaar als gevolg van een atmosferisch hogedruksysteem dat wordt aangedreven door klimaatverandering. Het fenomeen zal toenemen en gewassen zoals olijven en druiven in gevaar brengen.
Daarmee staat een belangrijke export op het spel: Spanje levert bijna de helft van de olijfolie in de wereld. De export van dit “groene goud” is goed voor zo’n 3,6 miljard euro per jaar.
Afhankelijkheid van de olijf
Olijfolie is al eeuwenlang jaren een essentieel onderdeel van het mediterrane dieet en olijfbomen bedekken veel heuvels in Zuid-Spanje, die vaak ongeschikt zijn voor andere gewassen. “Veel dorpen hier zijn volledig afhankelijk van olijfbomen. Zonder olijven zijn er geen inkomsten meer”, zegt Hervas.
Volgens de boerenbond COAG worden zeven van de tien hectare olijfgaarden in Spanje niet geïrrigeerd. Met de stijging van de temperaturen is 80% van de niet-geïrrigeerde olijfboomplantages in Andalusië mogelijk niet langer geschikt om olijven te verbouwen. De kwaliteit van de olijven kan ook afnemen omdat telers het fruit voordat het volgroeid is al moeten plukken, aldus schetst de vakbond in een recent rapport.
Bekijk ook: Waterdiefstal in gortdroog Andalusië in ruil voor geld, reisjes en luxe
Als boeren vervolgens in de verleiding komen om hun percelen te irrigeren, brengt dit de reservoirs alleen nog maar verder in moeilijkheden. Tot vier vijfde van de watervoorraden wordt gebruikt in de landbouw in Spanje.