In dit massagraf ‘Monumento’ liggen naar schatting 2.600 slachtoffers van het Franco-regime begraven. Zowel Pico Reja als Monumento bevinden zich op de begraafplaats San Fernando in Sevilla. De werkzaamheden in beide graven volgen elkaar vrijwel naadloos op. Het aantal slachtoffers dat men in Monumento denkt aan te treffen komt in de buurt van de 2.800 personen die zijn gevonden op de San Rafael-begraafplaats in Malaga. Dit werd tot nu toe beschouwd als het grootste massagraf in Spanje.
Bekijk ook: “Franco schoot in vredestijd circa 40.000 mensen neer”
Het is nog niet bekend wanneer precies de werkzaamheden aan Monumento beginnen. De huidige burgemeester van Sevilla, Antonio Muñoz, heeft in ieder geval beloofd dat er in het budget voor 2023 rekening gehouden wordt met opgravingen in Monumento. Juan Tomás Aragón verwacht niet dat de werkzaamheden zullen beginnen vóór de verkiezingen van mei 2023.
Pico Reja als symbool
Pico Reja is het eerste massagraf van het Franco-regime in Sevilla waar opgravingen zijn gedaan. Daarom heeft het inmiddels een grote symbolische waarde gekregen. De schaal van de verschrikkingen die men er aantrof bleek veel groter dan was verwacht. Een documentaire over dit massagraf werd zelfs in het Europese parlement vertoond.
Bekijk ook: Lichamen van 90.000 republikeinen geïdentificeerd in Spaanse massagraven
Autoriteiten schatten aanvankelijk dat er 900 slachtoffers van het Franco-regime zouden zijn begraven en ongeveer 250 mensen die een natuurlijke dood waren gestorven. Maar dat bleken er veel meer te zijn. Uiteindelijk trof men de stoffelijke resten aan van 1.718 vermoorde personen en bijna 6.900 personen die een natuurlijke dood zijn gestorven. In totaal zo’n 8.600 personen. ‘Alle voorspellingen zijn ruimschoots overtroffen’, aldus Manuel Guijo, die eindverantwoordelijk is voor de opgravingen.
Onduidelijkheid over aantal slachtoffers in Monumento
Met de ervaring van Pico Reja in het achterhoofd, weet het gemeentebestuur nog niet wat het kan verwachten als het nieuwe graf van Monumento wordt geopend. Voorbereidend onderzoek van de historicus José Díaz Arriaza wijst op de mogelijke aanwezigheid van 7.440 personen in dit massagraf. Hiervan zouden er 2.613 zijn omgebracht door het Franco-regime. De verantwoordelijk wethouder Juan Tomás Aragón houdt echter nog een slag om de arm: ‘Er kunnen meer of minder lichamen gevonden worden. We weten nog niet wat we aan gaan treffen. Zoals men hier zegt: de aarde zal het laatste woord hebben.’
Meer dan verwacht
Juan Manuel Guijo sluit zich daarbij aan: ‘In Pico Reja lagen veel meer mensen dat we verwacht hadden’. Het Franco-regime probeerde op allerlei manieren zijn misdaden te verdoezelen, bijvoorbeeld door het verplaatsen van lichamen en zelfs hele massagraven of door lijken op te lossen in ongebluste kalk. Aanvankelijk dacht men dat dit massagraf in gebruik was van 1925 tot augustus 1936, toen de eerste slachtoffers van de burgeroorlog er in begraven werden. Inmiddels is duidelijk geworden dat het pas in 1936 werd geopend en daarna nog tien jaar in gebruik is gebleven.
Volgens de historicus Díaz Arriaza zouden er in Monumento 825 personen liggen die zijn geëxecuteerd volgens de toen geldende oorlogswetgeving, 229 die zijn vermoord door straffen van de krijgsraad en 15 personen die zijn omgekomen door ongelukken met vuurwapens. Daarnaast liggen er 1.543 niet-gespecificeerde slachtoffers, waarvan een groot aandeel is vermoord zonder dat de toedracht bekend is.
Monumento
Pico Reja beslaat iets meer dan 670 vierkante meter en Monumento meer dan 1.000. Alleen al vanwege die oppervlakte is het waarschijnlijk dat er veel slachtoffers in Monumento liggen. Lange tijd heeft men zelfs gedacht dat dit het enige massagraf op de San Fernando-begraafplaats was. Op 14 april 2003 heeft men er al een monument opgericht voor de slachtoffers van het Franco-regime.
Afronding werkzaamheden in Pico Reja
In Pico Reja wordt nog wel gewerkt aan een klein gebied van zo’n 21 vierkante meter aan de rand van het echte massagraf. Juan Manuel Guijo: ‘We werken aan de laatste overgebleven gebieden, maar we willen van niemand de stoffelijke resten achterlaten. De families van de slachtoffers moeten de zekerheid hebben dat alles is opgegraven.’
Bouw grootst osarium van Spanje
Eind januari vindt een ceremonie plaats om de opgraving definitief af te sluiten. Daarna zal men beginnen met de bouw van het grootste osarium van Spanje voor resten van slachtoffers van het Franco-regime. Dat zal ook dienst doen als herdenkingsmonument.