Sinds de Wet afvalbeheer (Ley de residuos y suelos contaminados), die in april is aangenomen en volgend jaar volledig van kracht wordt, moeten restaurants kraanwater gratis aanbieden om de vele plastic waterflessen te vermijden. Volgens Borja Mateu van het INESCOP-onderzoekscentrum in Alicante die ook een kleine recyclingfabriek runt, gaapt hier een duidelijke kloof tussen verwachtingen en realiteit.
Op veel plaatsen in Spanje smaakt het water naar chemicaliën en zijn mensen helemaal niet gewend om kraanwater te drinken, al kan dat in de bewoonde wereld prima. Volgens de laatste gegevens hierover uit 2020 van het ministerie van Volksgezondheid is 98,5% van het kraanwater in Spanje geschikt voor consumptie. Het voldoet aan alle kwaliteitsnormen die zijn vastgesteld door de Europese Unie. Let wel, het gaat hier over leidingwater. Water dat in de bebouwde kommen van dorpen en steden uit de kranen stroomt. Wel is Spanje is meerdere keren door de Europese Unie op de vingers getikt vanwege de gebrekkige waterzuivering en achterstallig onderhoud van waterleidingen en riolen in veel kustplaatsen.
Bekijk ook: Is het kraanwater in Spanje veilig om te drinken?
Volgens Greenpeace is Spanje de op vier na grootste producent van wegwerpflessen in de EU. Slecht een klein deel daarvan wordt gerecycled. Uit de Global Waste Index 2022 blijkt dat een groot land als Duitsland met 632 kilogram (kg) per hoofd van de bevolking, veel meer afval dan Spanje (455 kg) heeft, maar daar de helft van recycled. Het Spaanse recyclingpercentage is slechts 86 kg per hoofd van de bevolking.
Een nieuwe belasting op plastic verpakkingen voor eenmalig gebruik en een andere op afval dat naar stortplaatsen en verbranding gaat, heeft tot doel de afvalproductie in Spanje tegen 2030 met 15 procent te verminderen in vergelijking met het niveau van 2010.
Bekijk ook: Prijzen Spanje nog verder omhoog door nieuwe plastic wet
De nieuwe afvalwet verbiedt ook het op de markt brengen van plastic producten voor eenmalig gebruik, evenals cosmetica en schoonmaakproducten die microplastics bevatten, en vernietigt of verwijdert overtollige niet-bederfelijke producten zoals textiel, speelgoed of elektrische apparaten.
De wet schrijft ook voor dat restaurants en supermarkten hun afval tot een minimum moeten beperken. Overgebleven voedsel moet worden gedoneerd of verwerkt tot diervoeder. De restaurantgast heeft het recht om de niet opgegeten kipnuggets van zijn kind netjes verpakt mee naar huis te nemen. Maar op andere gebieden ontbreekt het aan de infrastructuur voor dergelijke systemen, In Spanje is er, in tegenstelling tot Nederland en andere Europese landen, niet eens een algemeen statiegeldsysteem voor drankflessen.
Met Inditex en Mango is Spanje ook de thuisbasis van twee reuzen in de wereldwijde fast fashion-industrie. In elk stadscentrum staan dagelijks jongeren in de rij bij ketens als Primark, Bershka, Mango, Zara en Stradivarius voor spotgoedkope kleding, die veelal een paar maanden later weer in de prullenbak belanden.
Wetten en realiteit
In veel steden ligt ’s ochtends op kinderspeelplaatsen en achteraf gelegen pleintjes of bij muurtjes veel afval, zoals sigarettenpeuken, plastic flessen en bierblikjes. Feestvierende jongeren hebben het achtergelaten, ook al is het verboden om alcohol in het openbaar te drinken en zogenoemde botellones te houden. Elke keer is na een paar uur alles weer weg. Netjes opgeruimd door de gemeentelijke reinigingsdienst. Spanjaarden vinden netheid erg belangrijk, maar voelen zich in de openbare ruimte minder verantwoordelijk voor hun troep, die een ander wel opruimt.
De steden in Spanje zijn wel opvallend schoon. De krant El Diario berekende dat in een stad als Madrid de uitgaven voor afvalinzameling en stadsreiniging tegenwoordig 70 procent hoger liggen dan vóór de pandemie. “Het zal enige tijd kosten om de Spaanse samenleving te onderwijzen”, vreest Mateu.