Else Beekman
Een tijdelijke griffier van een rechtbank in Marbella heeft bijna 19 miljoen euro aan cryptomunten gestolen uit de eigen gerechtelijke kluis. De man, werkzaam als LAJ (Letrado de la Administración de Justicia), werd vlak voor Pasen gearresteerd. Deze diefstal van cryptomunten kreeg al snel de reputatie van grootste crypto-inbraak ooit binnen de Europese rechtsorde. Ze zorgt voor grote opschudding binnen de Spaanse rechtsstaat.
De zogenoemde ‘Operatie Geld’ gold in september 2024 nog als een succesverhaal. De Spaanse politie had toen een recordhoeveelheid cryptovaluta in beslag genomen tijdens een onderzoek naar grootschalige internetfraude. De kern van de zaak draaide om drie Nederlanders, leden van een criminele organisatie die zich in Marbella had gevestigd. Zij werden gearresteerd na samenwerking tussen de Spaanse en Nederlandse politie.
Bij hen werd voor ruim 16 miljoen euro aan cryptocurrencies in beslag genomen, samen met contanten, luxe horloges, sieraden en andere waardevolle goederen. De 24-jarige hoofdverdachte werd gezien als een cyberoplichter in dienst van de maffia. Hij verplaatste zich voortdurend om detectie te vermijden en maakte slachtoffers wijs dat hij hun cryptovaluta kon omzetten in euro’s. In werkelijkheid verdween het geld.
Zwaar bewaakte digitale wallets en toegangscodes
Volgens de Spaanse autoriteiten betrof het de grootste inbeslagname van virtuele valuta in Europa die verband hield met technologische fraude. De digitale fondsen werden opgeslagen in digitale wallets, waarvan de toegangscodes zorgvuldig werden bewaard onder politie- en justitiebeheer. Samen vormden deze het gevoeligste onderdeel van het hele politiewerk: het een was nutteloos zonder het ander, maar samen boden ze toegang tot een aanzienlijk geldbedrag.
Toegang tot het materiaal was vrijwel onmogelijk en werd streng bewaakt, omdat de onderzoekers al hadden gewaarschuwd dat het een aantrekkelijk doelwit voor criminelen kon zijn. ‘Tegenwoordig wordt er al voor 30.000 of 50.000 euro gemoord. Stel je voor wat iemand zou doen voor zoveel miljoenen euros,’ vertelde destijds een van de bij de operatie betrokken agenten.
Maar in januari 2025 ging het mis. Toen de ORGA, de Spaanse overheidsdienst die zich bezighoudt met beheer van in beslag genomen goederen, de fondsen wilde omzetten in euro’s, bleken de wallets zo goed als leeg. Een interne diefstal, zo bleek later.
Sleutelrol voor invaller
De verdenking viel al snel op een invaller die sinds kort in het gerechtshof van Marbella werkte. Deze man was geen vaste kracht, maar verving tijdelijk vanuit een reservepool. Ondanks zijn ogenschijnlijk correcte profiel als jurist zonder strafblad, met eerdere ervaring binnen justitie, kwamen de onderzoekers bij hem uit.
De man profileerde zich in privékring namelijk als cryptobelegger. Hij bleek ook een persoonlijk systeem te hebben opgezet om digitale sleutels veilig op te slaan. Bovendien had de invaller de verzending van de envelop naar Madrid vertraagd om tijd te winnen en de diefstal te kunnen plegen. Tijdens een huiszoeking vonden rechercheurs de sleutels terug waarmee hij toegang had verkregen tot de gestolen wallets. De volledige som werd gerecupereerd, aldus de politie.
Gevolgen van de diefstal van cryptomunten voor de verdachte
Op 9 april verscheen de verdachte voor de rechtbank van Málaga. Na zijn verklaring mocht hij het proces in vrijheid afwachten, maar hij werd per direct geschorst uit zijn functie binnen het gerecht. Justitie beschuldigt hem officieel van verduistering als ambtenaar en van nalatigheid bij het bewaren van officiële documenten.
De rechtbank heeft daarnaast het Ministerie van Justitie verzocht om hem definitief te schrappen van de reservelijst voor vervangende griffiers. De zaak wordt verder behandeld door de rechtbank van eerste aanleg nummer 4 in Marbella.
Onderzoek naar veiligheid juridische ketens
De crypto-inbraak door de rechtbank invaller werpt licht op zwakke plekken in de beveiliging van gevoelige informatie binnen de gerechtelijke keten. De fysieke envelop met toegangscodes was meerdere keren overgedragen, onder meer tussen politie, rechtbank en ORGA. Volgens bronnen dicht bij het onderzoek vond de manipulatie vermoedelijk plaats vlak voordat de fondsen naar Madrid werden gestuurd – een moment waarop meerdere functionarissen toegang hadden tot het materiaal.
De Spaanse justitie zal naar verwachting de protocollen voor digitale inbeslagnames herzien. Daarbij wordt gekeken naar de regelgeving van het ministerie van Justitie. Die schrijft voor dat cryptovaluta onder beheer moeten staan van gecertificeerde digitale bewaarbeheerders. Ook komt er mogelijk strengere controle op de documentatie van de ‘chain of custody’, de beschrijving van de keten van bezit en toezicht over bewijsmateriaal.
Spaanse politie ontmantelt cryptopiramide met ruim 3.600 slachtoffers