Nationaal Park Doñana, gelegen in Zuid-Spanje, is een van Europa’s grootste en meest waardevolle wetlands van Europa. De unieke habitats en ecosystemen in dit gebied bieden een thuis aan talloze diersoorten, waaronder duizenden watervogels die er jaarlijks overwinteren. Doñana verkeert alleen in zwaar weer: toenemende droogte en menselijke activiteiten bedreigen het voortbestaan van dit cruciale natuurgebied.
Doñana speelt een essentiële rol in het behoud van Europese vogelpopulaties. Onderzoek heeft aangetoond dat het park onmisbaar is voor watervogels in het westelijke Palearctische gebied, dat zich uitstrekt over Europa, Noord-Afrika en delen van West-Azië. Door afnemende herfstregens in Noord-Afrika en de toenemende wateronttrekking blijven overstroomde gebieden steeds vaker droogstaan. Dit leidt tot voedseltekorten voor overwinterende vogels zoals ganzen en eenden.
Forse afname vogelsoorten in Doñana
De timing van overstromingen in Doñana is van groot belang. Vroege overstromingen bevorderen de groei van planten en organismen die als voedselbron dienen. Helaas is de situatie alarmerend: uit de laatste tellingen blijkt dat 9 van de 15 onderzochte vogelsoorten de afgelopen veertig jaar sterk in aantal zijn afgenomen. Waar in de jaren 80 grauwe ganzen en wintertalingen dominant waren, worden deze nu steeds meer vervangen door soorten die beter bestand zijn tegen de huidige omstandigheden, zoals slob- en pijlstaarteenden.
Strategisch knooppunt voor migratie
Het strategische belang van Doñana kan niet worden onderschat. Het park ligt langs de Atlantische trekroute en vormt een essentiële rustplaats voor migrerende vogels uit Scandinavië en Duitsland op weg naar Afrika. Zonder dit wetland hebben de vogels geen alternatief in Zuid-Europa of Noord-Afrika om zes maanden lang voedsel te vinden. Dit heeft niet alleen gevolgen voor hun gezondheid, maar ook voor hun voortplantingssucces, met een afname van populaties tot gevolg.
Menselijke invloed en noodzaak tot actie
De degradatie van Doñana is grotendeels te wijten aan menselijke activiteiten, zoals intensieve landbouw en wateronttrekking. Terwijl door mensen beheerde ecosystemen zoals rijstvelden en viskwekerijen enigszins compenseren, kunnen zij de negatieve effecten van het verlies van het natuurlijke moeras niet volledig opvangen. Spanje heeft een internationale verplichting om dit UNESCO-werelderfgoed te beschermen, maar tot nu toe schiet het beheer tekort.
Overheidsingrijpen in wetland Doñana
In een poging om zowel de economie als de natuur te redden, heeft de Spaanse minister van milieu, Teresa Ribera, eind vorig jaar €350 miljoen toegezegd voor ‘sociale herstructurering’ in het gebied. Met een deel van dit geld zouden sommige boeren worden uitgekocht of financieel gesteund om hun activiteiten naar andere gebieden te verplaatsen. Ook kocht de Junta de Andalucía in september 2023 7.500 hectare grond in Doñana om de duizenden vogels te behouden die er komen broeden en foerageren.
Nog geen vogels uitgestorven
Ondanks de verontrustende cijfers blijft er hoop. Miguel De Felipe, de leider van het recente onderzoek, benadrukt in Infobae dat geen enkele vogelsoort tot nu toe is uitgestorven. Met de juiste maatregelen kan het park zich aanpassen aan klimaatverandering en zijn ecologische waarde behouden. Het uitbreiden van beschermingsmaatregelen en het verbeteren van waterbeheer zijn daarbij volgens hem wel cruciaal.
Bedreigd werelderfgoed?
Dertig jaar na de erkenning als werelderfgoed, dreigt Doñana nu op UNESCO’s lijst van bedreigd werelderfgoed te belanden. Spanje moet binnenkort rapporteren over de staat van het park en de plannen om verdere achteruitgang te voorkomen. De toekomst van Doñana hangt af van de bereidheid om nu actie te ondernemen. Alleen dan kan dit unieke wetland zijn status als toevluchtsoord voor duizenden vogels behouden.