8 december markeert het begin van de religieuze vieringen in Spanje. Het is een feestdag, want het is de Dag van de Onbevlekte Ontvangenis (Dia de la Inmaculada Concepción). Dit is een belangrijke dag in veel delen van de wereld omdat het het katholieke geloof van de onbevlekte ontvangenis van de Heilige Maagd Maria viert en wordt beschouwd als de eerste officiële dag van Kerstmis (Navidad).
Vanaf deze dag tot 6 januari valt er veel voor te bereiden en te vieren. Er volgen nog vele feestelijkheden en tradities die niet alleen voor de kinderen, maar voor het hele gezin zijn om van te genieten. Sommige zul je kennen, maar andere zijn wat ongebruikelijker of uniek voor bepaalde delen van Spanje.
El Gordo (‘De Vette’)
De Spanjaarden houden van de loterij, maar vooral in deze tijd van het jaar zie je wachtrijen voor de kantoortjes waar loten worden verkocht die nog groter zijn dan normaal. El Gordo is een van de meest opwindende tradities in Spanje, aangezien bijna iedereen een lot koopt. Sommigen doen dat met de hele familie, anderen met hun collega’s. Er zijn enorme prijzen te winnen van meer dan 2 miljard euro. Sinds 1812 vindt de trekking van El Gordo elk jaar plaats. Tegenwoordig worden de winnende nummers op de ochtend van 22 december live op televisie bekendgemaakt. En de nummers worden niet zomaar aangekondigd. Ze worden gezongen door een koor van schoolkinderen.
Feestelijke vreugdevuren
In sommige Andalusische plaatsen vieren ze de feestdagen met gigantische vreugdevuren. Deze vinden meestal een paar dagen voor Kerstmis plaats tijdens de winterzonnewende op 21 december. Wees voorzichtig als je dit probeert, maar over de vlammen springen zou gezondheid, geluk en voorspoed brengen voor het komende jaar.
Tweede Kerstdag
26 december wordt normaal gesproken niet als een “dag” gevierd in Spanje, maar wel in Catalonië. De traditie is uit nood geboren, want als vroeger Catalaanse families samenkwamen voor Eerste Kerstdag, konden ze vaak vanwege het slechte weer niet naar huis terugkeren. Dus geheel in Spaanse stijl, gaf dit ze het perfecte excuus om de kerstvieringen uit te breiden en ook 26 december op te nemen!
Dia de los Santos Inocentes (de dag van de onschuldigen)
De Dag van de Onschuldigen vindt plaats op 28 december. Deze dag is als onze 1 April. Je kunt je met grappige pruiken of hoeden verkleden, en je kunt leuke grappen uithalen met de mensen om je heen. Wanneer je dit doet, is het de bedoeling dat je vervolgens “inocente, inocente!” roept. Ook heel gebruikelijk op deze dag is dat iemand een tekening op je rug plakt.
La Misa del Gallo of Middernachtsmis
Aangezien meer dan de helft van de Spaanse bevolking katholiek is, is de Middernachtmis op Kerstavond een zeer belangrijke gebeurtenis. Deze mis staat ook bekend als La Misa del Gallo (de mis van de haan). Toen Jezus werd geboren was er schijnbaar een haan aan het kraaien. Kerstavond (Nochebuena) is ook een tijd waarin veel gezinnen samen aan tafel zitten om te genieten van hun belangrijkste kerstmaaltijd net voor het bijwonen van de middernachtmis. Het is wanneer gezinnen danken en de geboorte van Jezus Christus vieren.
De kerststal of de ‘Belén’
Dit is de stal van Bethlehem. Overal in Spanje zijn er een aantal fantastische kerststallen die je kunt bezoeken. Grote zorg en detail gaan in deze scènes. Ze zullen niet alleen in openbare gebouwen, zoals gemeentehuizen te zien zijn, maar ook veel winkels en huishoudens openen hun deuren hun privécreaties te bezoeken. In een vorig artikel schreven we over de grootste kerststal ter wereld die in Mollina is te bezoeken in de provincie Málaga.
Caganer
Een ongebruikelijke toevoeging aan deze kerststallen is een poepend mannetje (caganer). De traditie gaat voor zover bekend terug tot de achttiende eeuw en oorspronkelijk waren er enkel caganers in typisch vestje met pet, zoals boeren destijds in Catalonië gekleed gingen. Het idee is dat het poepende mannetje staat voor vruchtbaarheid, hij ‘bemest’ de akkers. Staat er een caganer (of een cagador of cagón) in je kerststal, dan brengt dat voorspoed en vruchtbaarheid voor het komende jaar. Tegenwoordig zijn er caganers in alle soorten en maten. Inmiddels vind je veel beroemdheden terug in de Catalaanse kerststallen.
De poepende boomstam – Caga Tió
Meer over poepen! Dit is een van de meest merkwaardige tradities in Catalonië. Caga Tió, wat poepblok betekent, is in feite een houten blok, gekleed met een gezicht, benen, een dekentje en een barretina (Catalaanse hoed), zodat hij het niet te koud krijgt. De kinderen “voeden” de Caga Tió ’s avonds in aanloop naar Kerstmis met kleine stukjes brood of sinaasappelschil. Caga Tió wordt in huis of in de tuin bewaard. Op kerstavond of kerstochtend zingen ze het Cag Tió-lied en slaan ze met en stok op de boomstam. Ze vragen hem om Turrón en andere zoetigheden voor hen uit te poepen. Als ze klaar zijn met het lied, verwijderen ze de deken en vinden ze alle verborgen snoepjes.
12 druiven eten bij het aftellen naar het nieuwe jaar
Voorbereiding en techniek zijn de belangrijkste factoren bij het aftellen naar middernacht in Spanje. Je moet twaalf druiven in de aanslag hebben en een glas champagne. Kies het liefst voor zo klein mogelijke, pitloze druifjes om het jezelf gemakkelijk te maken. Bij elke klokslag eet je een druif. Als het je lukt om alle 12 druiven met de laatste klokslag op te hebben, heb je veel geluk voor het volgende jaar.
El Arrastre
Op 5 januari is dit een traditie in Cádiz. De kinderen rijgen lege blikjes aan een stuk touw en slepen deze door de straten. Het doel is om zoveel mogelijk lawaai te maken, zodat de Drie Koningen niet vergeten hun geschenken achter te laten. Volgens de legende wordt het geluid ook gebruikt om een mythische reus bang te maken die probeert de lucht met rook te bedekken om te voorkomen dat de Drie Koningen geschenken aan de kinderen bezorgen.
Driekoningen
Traditioneel wordt Kerstmis in Spanje niet gevierd zoals we dat in andere landen kennen. Er is geen traditie van de kerstman en en cadeaus geven met kerst. Inmiddels heeft de kerstman ook zijn intrede in Spanje gedaan en geven veel mensen elkaar wel iets. Maar nog steeds is 6 januari de belangrijkste dag voor het geven van cadeaus aan de kleinsten. Het zijn namelijk de Drie Koningen of de Drie Wijzen en in Spanje bekend als los Reyes Magos, Melchior, Gaspar en Baltazar, die de geschenken komen brengen als de kinderen zich het hele jaar goed hebben gedragen.
Cabalgata de los Reyes Magos
Op de avond van 5 januari zijn dorpen en steden gevuld met mensen uit alle generaties. Ze wachten op de Parade van de Drie Koningen (Cabalgata de los Reyes Magos). Dit een bijzonder evenement om een keer mee te maken, zeker als je kleine kinderen hebt. Als de praalwagens passeren, gooien de Drie Koningen snoep naar de kinderen. Vergeet dus niet een tas mee te nemen om alle snoep in te doen. Sommige mensen nemen een paraplu mee. In eerste instantie om zich tegen de regen van, soms harde, snoepjes te beschermen, maar later houden ze de paraplu vaak omgekeerd zodat ze zoveel mogelijk snoep kunnen opvangen. Als ze na de Cabalgata thuiskomen, laten de kinderen hun schoenen buiten bij de deur. Als de Drie Koningen ’s nachts op bezoek komen, vullen ze de schoenen met cadeaus die de kinderen ’s ochtends kunnen openen.
El Apalpador
In Galicië hebben ze echter een iets andere, meer ongebruikelijke versie van de traditie. El Apalpador is een mythische mijnwerker die aan de maag van de kinderen voelt om te zien of ze goed gegeten hebben. Hij laat dan kleine lekkernijen achter, zoals kastanjes en snoep.
Olentzero
In Baskenland is de mythische reus Olentzero belangrijk. Hij is een ruige, pijp rokende boerenversie van de kerstman. Hij brengt cadeautjes voor de kinderen mee in ruil voor eten en alcohol. De reus bezoekt de kinderen op 24 december.
Roscón de Reyes
Deze traditionele cake kan in deze tijd van het jaar in alle supermarkten worden gekocht, maar de lekkerste vind je nog altijd in de bakkerijen. Wees niet verbaasd als je er lange rijen aantreft tijdens de parade van de Drie Koningen. Met de taart wordt de komst van de Drie Koningen in Bethlehem gevierd. In de lekkernij zit een tuinboon verborgen en en kroontje of een klein beeldje. De persoon die het beeldje treft, kan een kroon (papieren hoed) dragen en zal de rest van het jaar geluk hebben. Degene die de boon vindt moet traditiegetrouw het volgende jaar de Roscón de Reyes betalen.
Naast Turrón en Roscón de Reyes zijn er nog veel andere soorten voedsel en zoetigheden waar de Spanjaarden tijdens de feestdagen van genieten. Bekijk ons volgende artikel in onze feestelijke serie voor meer informatie.