Else Beekman
De gigantische hagedis van Gran Canaria en de hagedis van de Pityusen (onder meer Ibiza, Formentera) worden ernstig bedreigd door invasieve slangensoorten. De situatie is zo ernstig dat de Internationale Unie voor Natuurbescherming (IUCN) een update heeft aangekondigd van de Rode Lijst, waarin deze reptielensoorten nu als bedreigd worden beschouwd.
De genoemde hagedissen worden allemaal bedreigd door twee invasieve slangen. Deze slangen, die zo’n 25 jaar geleden op de Spaanse eilanden zijn aangekomen, zijn meedogenloze roofdieren voor deze unieke soorten. De IUCN heeft vandaag aangekondigd dat de gigantische hagedis van Gran Canaria nu als kritiek bedreigd wordt beschouwd, en de Canarische hagedis als bedreigd. Beide soorten hebben sinds 2014 de helft van hun populatie verloren. De hagedis van de Pityusen is sinds 2010 met dezelfde snelheid afgenomen en wordt nu ook als bedreigd beschouwd.
Oorsprong van de bedreiging
De eerste invasieve slang die de eilandsoorten decimeerde, is de koningsslang uit Californië (Lampropeltis californiae). Deze slang is oorspronkelijk afkomstig uit de Verenigde Staten en het noorden van Mexico. De slang werd voor het eerst gevangen in de natuur op Gran Canaria in 1998. Waarschijnlijk kwam de slang naar het eiland als huisdier en ontsnapte of werd opzettelijk vrijgelaten in de natuur. In 2007 werd de soort als gevestigd beschouwd.
In de Balearen is de grootste bedreiging de hoefijzerslang (Hemorrhois hippocrepis), die per ongeluk werd geïntroduceerd. Dit roofdier arriveerde onopgemerkt tussen de wortelkluiten of stammen van grote olijfbomen, die populair zijn voor tuindecoratie. In 2003 werd het eerste exemplaar op Ibiza ontdekt. Dat markeerde het begin van een stille invasie die heeft geleid tot de huidige rampzalige situatie.
Gevolgen voor de lokale ecosystemen
Elba Montes, biologisch invasie-expert bij de Herpetologische Vereniging, heeft de uitbreiding van de hoefijzerslang en de impact op de hagedissen op Ibiza bestudeerd. Haar bevindingen, die zij naar de IUCN stuurde, voorspellen dat de hoefijzerslang tegen 2028 het hele eiland zou kunnen koloniseren. Dat zou betekenen dat de hagedis tegen die tijd waarschijnlijk uitgestorven zal zijn. Lokale overheden, zoals die van Santa Eulària des Riu, creëren stedelijke toevluchtsoorden voor de hagedis om hun leefgebied te bevorderen.
Het verdwijnen van deze hagedis is niet slechts een anekdote; het heeft verstrekkende gevolgen voor het ecosysteem. Oriol Lapiedra van het CREAF-onderzoekscentrum aan de Autonome Universiteit van Barcelona legt uit in El País dat de aanwezigheid van de slang leidt tot lokale uitstervingen van de hagedis, wat het ecosysteem verandert. Dit heeft bijvoorbeeld invloed op de insectenpopulaties, die toenemen doordat hun belangrijkste roofdier verdwijnt. Bovendien spelen hagedissen een belangrijke rol bij de bestuiving en zaadverspreiding.
Mogelijke oplossingen
Volgens Lapiedra is er geen magische oplossing voor dit probleem. Er is een grote hoeveelheid voedsel beschikbaar voor de invasieve slangen, maar op een gegeven moment zal dit afnemen. Alleen zal het tegen die tijd te laat zijn voor de hagedis. Een mogelijk plan zou het kweken van de bedreigde hagedissen in gevangenschap kunnen zijn.
Op Gran Canaria worden campagnes gevoerd om de invasieve slangen te vangen en hun populatie te beperken. Sinds 2007 zijn er 18.356 Californische koningsslangen gevangen, en in 2023 alleen al werden er 2.389 gevangen. Op Ibiza werden vorig jaar 2.007 invasieve slangen gevangen. Het is belangrijk om preventieve maatregelen te nemen om deze situaties te voorkomen, omdat de oorspronkelijke dieren vaak de dupe zijn.
Hoewel de situatie voor veel reptielen somber is, zijn er ook succesverhalen. De gigantische hagedis van La Gomera is van kritiek bedreigd naar bedreigd gegaan dankzij fok- en herintroductieprogramma’s.
Lees ook: Invasieve koningsslang op Gran Canaria rukt op naar de stad