De vooruitgang die de bossen in Spanje de afgelopen honderd jaar hebben geboekt is buitengewoon. Ondanks het alarm over bosbranden en verwoestijning, laten de gegevens een duidelijke toename van bosmassa’s zien. En die hebben het landschap in grote delen van Spanje volledig veranderd.
“We hebben veel meer bosgebied dan 100 jaar geleden. De publieke opinie heeft het idee dat Spanje een verwoest land is, maar dat is helemaal niet het geval, we hebben zelfs veel meer bos dan andere Europese landen”, benadrukt professor Oliet, hoogleraar Bosbouw aan de Universidad Politécnica van Madrid. Deze toename van het aantal bomen is te danken aan de grote historische herbebossingen.
Dieptepunt aantal bossen halverwege de 19e eeuw
De bosmassa’s in Spanje waren halverwege de 19e eeuw gereduceerd tot ongeveer zes miljoen hectare (een schatting uit 1903), maar bijna twee eeuwen later telt het laatste statistische jaarboek voor de bosbouw van het Ministerie voor Ecologische Transitie (met moderne meetsystemen) op dit moment 19,2 miljoen hectare bebost bosgebied.
Redenen van ontbossing
Veel van de verdwenen bomen belandden op zee, voor de bouw van schepen. In die tijd was de marine verantwoordelijk voor het beheer van de bossen. Maar ook andere factoren speelden mee, zoals mijnbouw, landbouw en de privileges om bomen te vervangen door weiland voor schapen.
Ook speelden de privatisering van bossen in de ontbossingsprocessen en de “hyperdruk” van plattelandsgemeenschappen een rol. Voor de plattelandsbevolking was het een kwestie van overleven, hout was essentieel om zich te kunnen voeden of om niet dood te vriezen. Dit was het geval tot de butaancilinder opdook, die beschouwd werd als de sleutel tot het herstel van de bossen.
Na ontbossing kwam herbebossing
Alleen in het noordelijke deel van Spanje en in de belangrijkste bergketens herstelde het bos spontaan. In de rest van het land was het nodig om dit herstel te ondersteunen met herbebossing. Daardoor zijn soorten bomen teruggekomen die dat zonder herbebossing niet hadden gekund. Vooral het algemene herbebossingsplan van de bosbouwingenieurs Luis Ceballos en Joaquín Ximénez de Embún na de Spaanse Burgeroorlog was belangrijk. Het plan besloeg tussen de 3,5 en 4 miljoen hectare. Maar ook andere initiatieven speelden een rol, zoals de bebossing van landbouwgrond, een project dat in 1993 van start ging. Maar het bos heeft zich ook op natuurlijke wijze uitgebreid als gevolg van de plattelandsvlucht en het stoppen met landbouwgrond.
Anti-dennenfobie
Dennen speelden een belangrijke rol bij de herbebossing. Ingenieur Pérez-Soba vindt de huidige weerstand tegen dennen onbegrijpelijk. Het zijn ‘baanbrekende soorten die het ecosysteem verbeteren’. Volgens Oliet “is het waar dat er plekken waren waar misschien andere soorten dan dennen aangeplant hadden kunnen worden, maar er was ook een zeer belangrijke taak van bodemherstel en bosbedekking”.
Zoals Ceballos en Ximénez de Embún 90 jaar geleden al zeiden werden met pijnbomen de erosieve processen gestopt zodat andere soorten konden binnenkomen. Met als gevolg dat de bossen nu gevarieerder zijn.
Invloed van het klimaat
Een van de grootste zorgen van dit moment is dat bomen zullen afsterven door het klimaat. “Er is veel wetenschappelijk debat over wat er gedaan kan worden aan herstel in het licht van klimaatverandering. In het algemeen is er een tendens om voorzichtig te zijn in termen van een zeer abrupte verandering in soorten,” zegt Oliet, die het vooral belangrijk vindt om de geërfde opstanden van historische herbebossingen te beheren. “Een van de bekendste hulpmiddelen is bosbouw en het verminderen van de dichtheid van bomen om hun vermogen om droogtes te weerstaan te vergroten,” zegt hij.
In de strijd tegen de opwarming van de aarde lijkt massale aanplant van bomen de oplossing om de CO₂-absorptie te verhogen. De focus in Spanje moet niet liggen op meer herbebossing, maar juist op het beheer van wat er is.
Brand is bedreiging voor de bossen
Branden zijn een bedreiging voor de bossen. Volgens gegevens van het Ministerie voor Ecologische Transitie is er 3,1 miljoen hectare bos (exclusief struikgewas en open bos), verbrand, vanaf het begin van de statistieken in 1968 tot september 2024. Dit aantal verloren bomen kunnen we niet afzetten tegen het aantal gewonnen bomen, omdat er nogal wat gebieden zijn die meerdere keren zijn afgebrand.
Dit vind je misschien ook interessant: Projectontwikkelaar in Spanje beboet voor illegale bomenkap voor luxe woonwijk