De schrijver stierf zondag op 70-jarige leeftijd als gevolg van complicaties door een longontsteking. “De beste kandidaat voor de Nobelprijs in Spanje vandaag”, schreef Rosa Montero nadat ze had gehoord dat Marías was overleden. Arturo Pérez-Reverte was krachtiger: “Dat Javier Marías is overleden zonder de Nobelprijs neemt veel prestige weg van de Nobelprijs.”
De erkenning is altijd zowel van het publiek geweest, met de verkoop van meer dan acht miljoen exemplaren wereldwijd; als van de recensenten. Javier Marías ontving onder meer de IMPAC Dublin Literary Award, de Rómulo Gallegos voor ‘Denk morgen op het slagveld aan mij’ (1995), waarvoor hij ook de Fastenrath Prize ontving, en de Prix Femina Étranger.
Zijn onderscheidingen omvatten de Nelly Sachs-prijs (1997, Dortmund, Duitsland), de Oostenrijkse prijs voor Europese literatuur (2011), de Terenci Moix-prijs (2012) en de bibliotheekleeuw van de openbare bibliotheek van New York. Daarmee werd Marías de eerste Spaanse schrijver die deze onderscheiding heeft ontvangen.
In Spanje wees hij de Premio Nacional de Narrativa af. “Ik vind dat de staat mij niets moet geven voor het uitvoeren van mijn taak als schrijver”, betoogde hij terwijl hij hoopte dat niemand het als een belediging zou beschouwen. Hij wilde niet gekoppeld worden aan een politieke partij of macht.
‘Hart zo wit’, een ‘meesterwerk’
“Als ze me overwegen, ben ik blij, ik waardeer het, maar als ze dat niet doen, maakt het me niet uit”, zei hij in een van zijn laatste interviews.
De eerste keer dat Marías duidelijk werd opgemerkt door internationale critici was in Duitsland in 1996. Tijdens het belangrijkste literaire programma op televisie verklaarde de invloedrijke Marcel Reich-Ranicki dat Javier Marías “een van de grootste levende schrijvers ter wereld” was en definieerde hij de roman ‘Corazón tan blanco’ (Hart zo wit) als een “meesterwerk”. Van daaruit bleef de internationale relevantie van zijn werk allene maar toenemen.
Als zoon van de filosoof Julián Marías, en lid van een familie van intellectuelen en kunstenaars, bracht Marías een deel van zijn jeugd door in de VS, waar zijn vader tijdens het Franco-regime verbannen was, totdat hij in staat was terug te keren naar Spanje.
Nadat hij afstudeerde in Filosofie en Letteren aan de Complutense Universiteit van Madrid, was hij een tijdlang hoogleraar Spaanse literatuur aan de Universiteit van Oxford en aan het Wellesley College in de VS (Massachusetts).
“Beste schrijver van de afgelopen decennia in Spanje”
De in Barcelona geboren schrijver Eduardo Mendoza beschreef Marías als “de beste schrijver van de afgelopen decennia in Spanje”. “Ik ben altijd een verdediger van zijn werk geweest, vanaf het begin. Ik denk dat hij de beste schrijver van de afgelopen decennia in Spanje is, met internationale erkenning die hem bij de grootsten plaatst”, onderstreepte hij. De Real Academia Española, waarvan Marías sinds 2006 lid was, heeft benadrukt dat hij een van de grootste romanschrijvers van de Spaanse taal was.
Bekijk ook: Spaanse schrijfster Almudena Grandes op 61-jarige leeftijd overleden