In rap tempo verliest Spanje grondgebied. Volgens de meest recente data van de Spaanse overheid zorgt bodemerosie ervoor dat het Spaanse vasteland jaarlijks zo’n 543 miljoen ton aan grond verliest. “Bodemverlies door erosie is de belangrijkste oorzaak van woestijnvorming”, zo vertelt de woordvoerder van het Nationaal Actieplan dat zich inzet tegen dit fenomeen dat wordt gezien als een van de grootste bedreigingen voor Spanje ten gevolge van de klimaatverandering.

Waarschuwing VN

Afgelopen maandag waarschuwde de VN in een rapport over biodiversiteit dat de komende decennia meer dan een miljoen soorten planten en dieren met uitsterven kunnen worden bedreigd door het gedrag van mensen. Het rapport werd in december 2018 vrijgegeven en hierin werd het monitoren van het verlies aan grond als prioriteit bestempeld.

Grond is een natuurlijke hulpbron die niet eindeloos en niet hernieuwbaar is. Het is de basis voor alle flora en fauna op de Aarde. Erosie van grond houdt in dat de bovenste bodemlaag wordt verplaatst door water of wind. Hoewel erosie een natuurlijk verschijnsel is dat zorgt voor de vernieuwing van land en de creatie van nieuwe landschappen, heeft de mens ervoor gezorgd dat dit proces in een stroomversnelling is geraakt.

Bovengemiddelde hoeveelheid bodemerosie in negen regio's

Op ruim een derde van het Spaanse land vormt bodemerosie een ernstig tot zeer ernstig probleem volgens de laatste gegevens van de nationale inventarisatie van bodemerosie (INES). In negen autonome regio’s is de hoeveelheid erosie boven de gemiddeld geaccepteerde hoeveelheid aan jaarlijks bodemverlies. Het Nationaal Actieplan heeft vastgesteld dat de acceptabele hoeveelheid bodemerosie 12 ton grond per hectare per jaar moet zijn om woestijnvorming in Spanje tegen te gaan.

Uit cijfers van het INES blijkt dat Catalonië en Andalusië de grootste hoeveelheid grond zijn verloren. Catalonië verliest 23,67 ton per hectare per jaar en Andalusië 23,17 ton per hectare per jaar. Dit is bijna het dubbele van de drempel die door het Nationaal Actieplan is vastgesteld. Cantabrië staat op een derde plek met 21,23 ton per hectare per jaar. Murcia en Asturië verliezen jaarlijks iets meer dan 17 ton grond per hectare, Valencia en Navarra iets meer dan 16 ton. De cijfers van Castilië-La Mancha en Baskenland zijn nog niet bekend en daarom niet meegenomen in deze resultaten.

Bodemerosie heeft soms ook een zeer lokale impact wat blijkt uit de extreme hoeveelheid bodemverlies aan de kustlijn van de Middellandse Zee en bij de hogere gebieden waar de Guadalquivir, de Ebro en de Taag stromen. Op deze plekken verdwijnt er meer dan 50 ton grond per hectare per jaar.

Oorzaak en gevolg

 Bodemerosie en woestijnvorming gaan hand in hand en worden gezien als de belangrijkste oorzaken van milieuschade aan het Spaanse grondgebied. De vorming van woestijn vindt plaats door een combinatie van factoren. Er is vaker sprake van langere perioden van droogte wat zorgt voor het slinken van de watervoorraden. Het toerisme en de landbouw leggen een hoge druk op de watervoorraden. Ook vindt er erosie plaats doordat er geen vee meer op het land graast of doordat bosbranden de aanwezige begroeiing hebben vernietigd. Dit maakt het grondgebied kwetsbaarder en steeds ontvankelijker voor woestijnvorming. Stortregens zorgen er vervolgens voor dat de losse zandgrond wegspoelt. De combinatie van al deze factoren resulteert in woestijnvorming.  

Geograaf en onderzoeker José María García Ruiz vertelt dat landbouw een zeer belangrijke factor is als het gaat om bodemerosie. Hij legt uit dat de bodemerosie in Spanje geen algemeen verschijnsel is en dat dit het directe gevolg is van het stopzetten van landbouwactiviteiten. Waar het gedrag van mensen verantwoordelijk is voor de opwarming van de Aarde, zijn mensen dus ook deels verantwoordelijk voor bodemerosie.

80 procent Spanje wordt woestijngrond

Tegen het einde van deze eeuw dreigt 80 procent van het Spaanse grondoppervlak te veranderen in woestijngrond ten gevolge van de klimaatverandering. De toename van het aantal overstromingen en de steeds slechter wordende waterkwaliteit zijn gevolgen van de opwarming van de Aarde. Deze fenomenen zorgen ervoor dat het proces van bodemerosie wordt versneld. Al deze zaken zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en bodemerosie wordt dus elk jaar relevanter.