Het fenomeen kraken veroorzaakt grote verontwaardiging onder de Spaanse burgers, vooral als het gaat om mensen die eerste of tweede woningen bezetten. Gek genoeg hebben ook mensen die illegaal een woning bezetten rechten. Zo ben je als huiseigenaar in overtreding als je bijvoorbeeld het gas, licht of water afsluit als anderen je woning hebben gekraakt.
De ervaring leert dat onwetendheid voor extra angstige momenten zorgt in dit soort situaties. Allereerst leggen we het belangrijke verschil uit tussen de twee sleutelbegrippen inzake het fenomeen kraken van woningen. Dat zijn ‘huisvredebreuk’ (A) en ‘usurpatie’ (wederrechtelijke bezitneming) van een onroerend goed (B). Vervolgens gaan we in op wat je in dergelijke gevallen moet doen.
Huisvredebreuk in Spanje
Huisvredebreuk staat als strafbaar feit omschreven in artikel 202.1 van de Código Penal (het Spaanse Wetboek van Strafrecht), afgekort als CP: “De natuurlijke persoon die het woonverblijf van een ander betreedt of zich daarin ophoudt tegen de wil van de bewoner en zonder aldaar woonachtig te zijn, zal worden gestraft met een gevangenisstrafstraf van minimaal 6 maanden tot maximaal 2 jaar.”
Straf bij huisvredebreuk
Normaal gesproken staat op een huisvredebreuk een gevangenisstraf van 6 maanden tot twee jaar. Als tijdens de huisvredebreuk echter sprake is van geweld en/of intimidatie dan wordt de straf verhoogd. Deze ‘strafverzwaringsgronden’ kunnen de dader een gevangenisstraf opleveren van minimaal 1 tot maximaal 4 jaar en daarbovenop een geldboete van zes tot twaalf maandsalarissen (in het Spaanse rechtssysteem wordt de hoogte van de boete gebaseerd op die van het maandelijkse inkomen).
Uitgangspunten huisvredebreuk
In dit soort zaken is het te beschermen rechtsbelang het recht op eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer (en dus niet het recht van eigendom). Om die reden mag de persoon meteen uit de woning gezet worden en wordt de strafrechtelijke procedure in gang gezet. Uitleg over de te nemen stappen volgt na de behandeling van het tweede begrip.
Usurpatie
Usurpatie (onwettig bezit) is duidelijk gedefinieerd in artikel 245.2 van de voornoemde Código Penal: “Diegene die zonder vereiste toestemming een onroerende zaak, woning of gebouw, niet zijnde een woonverblijf, van een ander bezet dan wel zich daarin ophoudt tegen de wil van de rechthebbende, zal gestraft worden met een geldboete van 3 tot 6 maandsalarissen.”
Boete bij usurpatie
Uit de definitie van usurpatie blijkt al dat er geen sprake mag zijn van een woonverblijf. Dan gaat het immers om de eerder besproken huisvredebreuk. In dat geval mocht de politie de krakers direct uitzetten en volgt er een gevangenisstraf. Als daarentegen sprake is van de bezetting van een onroerend goed dat geen woonverblijf is (usurpatie), kan ontruiming slechts worden bereikt door middel van een rechterlijk vonnis. De te verwachte straf zal een boete zijn van drie tot zes maandsalarissen.
Uitgangspunten usurpatie (anders dan huisvredebreuk)
Het te beschermen rechtsbelang bij usurpatie is niet de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer (omdat het bezette onroerende goed geen woonverblijf is), maar de eerbiediging van het eigendomsrecht. Diegene die een gebouw, dat op dat moment geen woonverblijf van een ander is, bezet, wordt op zogenaamde ‘buitengerechtelijke’ manier de nieuwe bewoner. Deze nieuwe bewoner kan slechts met een rechterlijke uitspraak worden uitgezet. Bovendien kan hij schadeplichtig zijn voor geleden of toekomstige schade bij een derde, zoals de eigenaar.
Wat als de gekraakte woning een tweede huis is?
Met een definitie van de twee termen, kan worden bepaald of er sowieso wel sprake kan zijn van huisvredebreuk bij een tweede woning (zoals veel Nederlanders en Belgen aan de Spaanse costa’s hebben). Hierover heeft het Tribunal Supremo, de hoogste rechter in Spanje, recentelijk de volgende uitspraak gedaan. Een tweede woning kan een woonverblijf (met bijbehorende rechtsbescherming) zijn, indien voldaan is aan een aantal voorwaarden ten aanzien van de bewoonbaarheid. Het is dus niet vereist dat de bezette woning normaal gesproken wordt bewoond om te kunnen spreken van huisvredebreuk.
Een tweede woning als woonverblijf
Volgens de uitspraak van de hoogste rechter kon de woning van de betreffende gedupeerde niet worden uitgesloten van het begrip ‘woonverblijf’ (en was er dus sprake van huisvredebreuk). De magistraat gaf als reden dat de woning ”zo nu en dan werd gebruikt, gemeubileerd was en was aangesloten op gas, water en elektriciteit. Die basisvoorzieningen maken dat hier sprake is van een woning die regelmatig wordt gebruikt en dus niet leeg staat”.
Deze uitbreiding van het begrip ‘woonverblijf’ door het hoogste rechtscollege vergroot de rechtsbescherming van dit soort woningen waarin de eigenaren normaal gesproken niet verblijven. Een woonverblijf is: “de afgesloten plaats waarin een individu overnacht en zijn eigendommen bewaard”.
De uitspraak in relatie tot het verschil tussen huisvredebreuk en usurpatie
Het is zaak om het wettelijk verschil tussen huisvredebreuk (delito menos grave, een misdrijf) en usurpatie (delito leve, een overtreding) voor ogen te houden. Het gaat om twee duidelijk verschillende strafbare feiten. Voor de vaststelling daarvan is het volgende van belang: De aard van het onroerend goed waartoe toegang is verschaft en of dat onroerend goed dient voor winstbejag dan wel voor de uitoefening van het recht op een privéleven van de eigenaar(s).
Hoe te handelen als je woning in Spanje is gekraakt?
Je kunt drie dingen doen wanneer je anderen aantreft in jouw eigendom in Spanje. Je kunt de politie bellen, direct aangifte doen of een advocaat in de arm nemen. Op het moment dat je als eigenaar ontdekt dat je woning is betreden, is de eerste stap de politie te waarschuwen opdat deze zo snel mogelijk kan handelen. Zorg dat je altijd bij de documenten kunt, die het eigendom van het onroerend goed dat is gekraakt goed kunnen aantonen, inclusief de inschrijvingen bij de gemeente (empadronamiento) en bij het kadaster. Soms komen krakers met valse huurcontracten. Als jij dan vervolgens niet kunt aantonen dat je de eigenaar van de woning bent, kan dat het proces van uitzetten flink vertragen en ook duurder maken.
Heterdaad
In het geval van een betrapping op heterdaad kan de politie de kraker(s) soms meteen uit de woning zetten. “Er is sprake van het op heterdaad plegen van een delict als de dader wordt verrast tijdens of kort na het plegen van dat delict”, luidt de wetsbepaling in de Ley de Enjuiciamiento Criminal (Wetboek van Strafvordering).
In zo’n geval kan een kraker op het moment dat hij betrapt wordt de woning uitgezet worden en ook direct worden aangehouden. Vaak ontdekt een huiseigenaar echter pas na enkele dagen dat er sprake is van illegale bezetting. Dan wordt de zaak lastiger.
Geen heterdaad
Als de politie de krakers niet op grond van heterdaad heeft kunnen uitzetten, is het noodzakelijk om meteen aangifte doen bij de politie. Agenten kunnen dan, an de hand van het Spaans identiteitsbewijs of de eigendomspapieren, vaststellen wie de werkelijke eigenaar en bewoner van het huis is.
Meer dan 48 uur verstreken?
Zijn er meer dan 48 uur verstreken vanaf het moment dat de woning illegaal is bezet, neem dan zo snel mogelijk contact op met een advocaat. Voorts zijn er twee manieren om de kraker(s) uit de woning te zetten. Als het bezette huis normaal gesproken bewoond is en er onmiddellijk aangifte is gedaan, is de strafrechtelijke weg de beste en de snelste manier. In andere gevallen is het beter om de civielrechtelijke weg te bewandelen, die in tegenstelling tot de strafrechtelijke weg veel langer is.
Kosten van het uitzetten van krakers
Hoe duur het wordt om krakers uit je (tweede) huis te zetten, hangt af van verschillende factoren. Volgens schattingen van Securitas Direct kunnen de kosten oplopen tot 30.000 euro bij langdurige rechtszaken tot 2 jaar. De kosten zijn afhankelijk van of de krakers de woning hebben beschadigd, spullen hebben ontvreemd en van de termijn dat ze je huis hebben bezet. Bedenk dat je al die tijd wel gewoon de kosten voor gas, licht en water moet betalen (het afsluiten hiervan kan strafbaar zijn!), de servicekosten, de belastingen en je eventuele hypotheek. Tel daarbij op de kosten voor de advocaat en procureur, de notaris en de sleutelmaker.