Na tientallen jaren is huishoudelijke watervoorziening geregeld door de verschillende overheidsadministraties en waterbedrijven. Alleen blijkt de kwaliteit ervan verre van volledig gegarandeerd anno 2022. Er zijn nog steeds situaties waarin de waterkwaliteit gevaar loopt door de verslechtering van de bronnen van het water, vooral in kleine en middelgrote steden.
Bekijk ook: Bijna helft oppervlakte- en grondwater in Spanje in slechte staat
De Stichting Nieuwe Water Cultuur (FNCA) heeft in samenwerking met sociale groepen en de Vereniging van Openbare Waterbeheerders het rapport ‘De bescherming van de binnenlandse watervoorzieningsbronnen in Spanje’ opgesteld. Hierin zijn 22 gevallen bestudeerd van drinkwatervoorziening. De hoofdconclusie luidt dat de meeste nadelige effecten voornamelijk afkomstig zijn van landbouw- en veeteelt.
Verontreiniging door nitraten
De eerste en belangrijkste kwestie die het onderzoeksteam heeft gevonden, is verontreiniging van het water door nitraten. Die worden massaal als meststof gebruikt in de intensieve landbouw. Daarnaast maken ze deel uit van de drijfmest die op grote schaal wordt gegenereerd door de industriële veestapel.
Julia Martínez, technisch directeur van de stichting zegt: “In deze 22 gevallen is sprake van een slechte chemische toestand van het water. Zodanig slecht dat een kwalitatief goede menselijke voorziening niet mogelijk is. Dat is met name het gevolg van een teveel aan nitraten. Hoewel er ook enkele gevallen zijn van verzilting en de aanwezigheid van arseen, zware metalen en andere verontreinigingen”, zegt Martínez.
Europese klacht
De hoge nitraatgehalten in de Spaanse wateren waren voor de Europese Commissie aanleiding om Spanje in december 2021 voor het Hof van Justitie van de EU te dagen. Het land had ondanks herhaaldelijke warschuwingen “niet voldoende maatregelen genomen tegen nitraatverontreiniging”. De Commissie benadrukte dat Spanje nog steeds aanvullende maatregelen moet nemen om eutrofiëring – vervuiling en verlies van zuurstof in het water door overtollige nutriënten – tegen te gaan.
Uit officiële gegevens van het Ministerie van Ecologische Transitie en de Demografische Uitdaging blijkt dat 22% van de oppervlaktewaterlichamen en 23% van het grondwater verontreinigd zijn met nitraten.
Bekijk ook: Spaans elektriciteitsbedrijf leegt stuwmeren voor eigen gewin
Het laatste vervolgrapport over de Europese Nitraatrichtlijn, van hetzelfde ministerie, geeft echter aan dat bijna 30% van de grondwatercontrolestations en 50% van het oppervlaktewater alert is op een slechte waterkwaliteit als gevolg van verontreiniging door nitraten.
Verontreiniging met 51,5 procent toegenomen in vier jaar tijd
In het document van het ministerie, dat betrekking heeft op de jaren 2016-19, staat zelfs dat de gemiddelde verontreiniging door nitraten in vier jaar tijd met 51,5% is toegenomen. Deze periode komt overeen met de tijd waarin intensieve macro-boerderijen zich in het hele land hebben vermenigvuldigd.
Eutrofiëring slecht voor milieu én watervoorziening
Zoals de directeur van de FNCA opmerkt, tast de eutrofiëring niet alleen het milieu aan, maar ook het water voor menselijke consumptie. “In veel gevallen worden de bronnen, vaak dichtbij en tegen lage kosten, onbruikbaar gemaakt”. Vervolgens gaat men over tot het gebruik van verder weg gelegen en/of schonere bronnen, een toename van de behandelingen die nodig zijn om goed water voor consumptie af te leveren of het uitdiepen van putten. “In sommige gevallen was het nodig om consumptiewater te leveren met tankwagens”, benadrukte hij.
Irrigatie
Het op één na meest voorkomende probleem dat door de CANF-studie is gevonden, is de overmatige druk op en onttrekking van watermassa’s. Die veroorzaken de uitputting van bronnen, het opdrogen van putten en de vermindering van de aquiferreserves. “In Spanje wordt 80% van het water verbruikt door irrigatie, wat leidt tot problemen van overexploitatie”, zegt de directeur van de Stichting.
De vervuiler betaalt
Voor Martínez is het essentieel dat het principe de vervuiler betaalt wordt toegepast, maar dit principe wordt volgens haar momenteel niet toegepast. “Land- en veegebruikers betalen niets voor de diffuse landbouwvervuiling die ze veroorzaken.” De CANF wijst er bovendien op dat overheidsdiensten beter moeten reageren. Meestal zijn hun acties gericht op het verzachten van de gevolgen van het probleem en niet op de oorzaak van het probleem.
Leveringsprioriteit
De FNCA benadrukt dat de menselijke voorziening prioriteit heeft boven elk ander gebruik. Dit wordt weerspiegeld in de wet. Het is zelfs een mensenrecht dat in 2010 is erkend door de Verenigde Naties. Bovendien wordt dit recht weerspiegeld in de Europese richtlijn gerelateerd aan de kwaliteit van drinkwater en de Spaanse Waterwet.
Bekijk ook: De grenzen in zicht voor Spaanse megastallen