Bij belangrijke historische nederzettingen in Spanje denk je al snel aan steden als Barcelona, Madrid, Sevilla of Valencia. Maar van deze steden was 5 duizend jaar geleden nog niet veel te zien. De eerste stad van wat nu Spanje en Portugal is, bevindt zich zo’n 25 kilometer ten noorden van Almería en heet Los Millares.

Gonzalo Aranda, leider van het onderzoek naar deze archeologische nederzetting, vertelt aan de Spaanse krant La Vanguardia dat hij samen met een team van archeologen in 2012 startte met een onderzoek naar de datering van Los Millares en megalithische samenlevingen op het zuidoosten van het schiereiland. Zij ontdekten dat de necropolis Los Millares tussen 3219 en 3124 voor Christus in gebruik moet zijn genomen, de tot nu toe oudste nederzetting die wetenschappers hebben kunnen dateren.  

Belangrijke West-Europese archeologische vindplaats

Los Millares is een van de belangrijkste archeologische vindplaatsen van West-Europa en werd ontdekt aan het einde van de negentiende eeuw, bij de aanleg van een spoorlijn tussen Almería en Linares en bevindt zich op een heuvel in de huidige gemeente Santa Fe de Mondújar, op enkele kilometers van de mediterrane kust. Op deze plaats werd een dubbel ommuurde enclave van liefst 19 hectare gesticht met verdedigingswerken en een begraafplaats met 80 collectieve graven. De rijkdom aan grafgiften in deze cultuur was uniek en bestond onder andere uit struisvogeleierschalen en voorwerpen van amber en ivoor.   

Het einde van de begrafenisrituelen en het leven in de stad om de begraafplaats heen, voltrok zich volgens het recente onderzoek gelijktijdig in de kopertijd, rond 2200 voor Christus. Uit de uiteenlopende dateringen van de graven kan worden opgemaakt dat de necropolis in diverse tijdvlakken en met verschillende intensiteit werd gebruikt. Dat heeft de onderzoekers in de gelegenheid gesteld om de verschillende begrafenisrituelen chronologisch in kaart te brengen. Tot nu toe werd ervan uitgegaan dat de cultuur van Los Millares zich binnen één tijdvlak had afgespeeld. De nederzetting die ooit gesticht werd als een heilige plaats, werd in de daaropvolgende eeuwen bewoond door verschillende sociale groeperingen waarmee de eerste stad van het Iberisch Schiereiland geboren was.

Steden ontstonden niet om economische motieven

Het ontstaan van de eerste steden heeft volgens Aranda niets te maken met economische motieven, zoals vaak wordt gesuggereerd. De reden moet eerder gezocht worden in het stichten van een beschermde plaats waar de diverse bevolkingsgroepen uit de diverse historische tijdvlakken op een beschermde en veilige manier uiting konden geven aan hun perceptie van de realiteit die traditiegetrouw voor de hele mensheid verborgen is gebleven.  

Volgens het onderzoek van Aranda werd de nederzetting zo’n 4.100 jaar geleden voorgoed verlaten en ontstond in dit gebied de Arga cultuur die zich over het hele oostelijke deel van Andalusië en de Levant verspreidde gedurende de Bronstijd.