Het is een van de meest voorkomende bomen op het Iberisch Schiereiland. In Spanje vind je de soort met name in noordelijke regio’s als Galicië, Cantabrië en Asturië. Na aanvankelijk vooral de voordelen van de boom te genieten, zijn inmiddels de schadelijke effecten ervan op de inheemse natuur duidelijk.
De boom werd aan het einde van de 19e eeuw geïntroduceerd vanwege zijn snelle groei en de geschiktheid voor de productie van cellulose, een ideale grondstof voor het maken van papier. Verder wordt de boom gebruikt voor brand-, multiplex- en timmerhout, bouw- en afrasteringspalen, en ook voor medicijnen, olie en honingproductie.
Deze snelle groeier is de eucalyptus. Na ongeveer tien jaar is de stam van de eucalyptus voldoende dik om te gebruiken. En wanneer de boom gekapt is, groeit er erg snel een nieuwe stam. Inmiddels is de eucalyptus geschaard onder de invasieve soorten. Met 760.000 hectare eucalyptus wordt ook in Spanje veel geld verdiend, maar de boom blijkt dus een wolf in schaapskleren te zijn.
Minimaal onderhoud en lage kosten
Een van de redenen voor de wijdverspreide aanwezigheid van de eucalyptus in Spanje is dat veel Spanjaarden in de afgelopen eeuw het platteland verlieten. Om aan de groeiende vraag naar hout en papier te voldoen, werden verlaten gronden, deels met steun van de overheid, omgevormd tot eucalyptusplantages. Vooral voor landeigenaren die ver van hun (landbouw)grond woonden, bleek de eucalyptusboom de beste keuze. De kosten waren laag en de boom vroeg minimaal onderhoud. Zowel in Portugal als Spanje zijn veel inheemse bossen vervangen door eucalyptus.
“Enorme hoeveelheid water”
Volgens de Spaanse Vogelbeschermingvereniging (SEO/Birdlife) verbruikt de eucalyptus “een enorme hoeveelheid water en vermindert het de biodiversiteit aanzienlijk”. Bovendien is het productieproces van cellulose zeer vervuilend voor zowel rivieren als de atmosfeer. In regio’s zoals Galicië, Asturië, Cantabrië en Baskenland beslaat de eucalyptusplant ongeveer 300.000 hectare van de 760.000 hectare in heel Spanje. Een opmerkelijk voorbeeld is het Souto de Retorta in Viveiro (Lugo). Daar zijn de hoogste en oudste eucalyptus van Europa te vinden, met hoogtes tot 80 meter.
Gevaren
De oppervlakte van eucalyptusplantages blijft zich almaar uitbreiden. Dat vormt een bedreiging voor oude weiden en struikgewas die van groot belang zijn voor de biodiversiteit en het landschap. “De verspreiding van deze bomen dreigt de Cantabrische landschappen om te vormen tot een gigantische industriële plantage,” waarschuwt de SEO/Birdlife.
Wetenschappelijke oordelen
Een rapport van het Wetenschappelijk Comité van het ministerie van Landbouw, Visserij, Voeding en Milieu uit 2017 classificeerde de eucalyptus als een invasieve soort die de biodiversiteit en inheemse soorten bedreigt. De bomen verbruiken zoveel water dat andere planten geen kans krijgen om te groeien. Bovendien veranderen ze de chemische samenstelling van de bodem en is hun afgevallen blad moeilijk af te breken. Dat belemmert verdere plantengroei ook nog eens.
Brandgevaar
Eucalyptusplantages zijn ook zeer brandgevoelig vanwege de ophoping van bladeren en de aanwezigheid van brandbare oliën, wat de brandstoflading verhoogt. Uit diverse eucalyptussoorten wordt aromatische olie gewonnen. De olie wordt uit de bladeren gehaald en wordt gebruikt voor inhalatie bij verkoudheid om de luchtwegen vrij te maken. Vooral bij temperaturen van meer dan 30 °C is deze olie erg brandbaar en vaak de oorzaak van hevige bosbranden.
Waterverbuik
Volgens Ecologistas en Acción verbruiken eucalyptusplantages een enorme hoeveelheid water: “Op elke hectare kunnen 1.400 eucalyptusbomen staan, Dat komt neer op een waterverbruik van 42.000 liter per hectare per dag.” Deze omstandigheden maken de eucalyptus niet alleen een bedreiging voor de lokale flora en fauna, maar ook voor de watervoorziening en veiligheid in Spanje. De dringende oproep van milieuorganisaties is dan ook om maatregelen te nemen om de verspreiding van deze bomen te beperken en de impact op het milieu te minimaliseren.
Lees ook: De Spaanse strijd tegen eucalyptusbossen