El Niño is een klimaatfenomeen dat zich doorgaans om de paar jaar voordoet rond de evenaar in de Stille Oceaan. Het zorgt voor een abnormale opwarming van het oppervlaktewater in de centrale en oostelijke tropische Stille Oceaan. Dit kan aanzienlijke veranderingen in de wereldwijde weerpatronen veroorzaken.
Gedurende een typisch jaar waaien de passaatwinden van oost naar west over de evenaar van de Stille Oceaan, waardoor het warme oppervlaktewater naar de westelijke Stille Oceaan wordt gestuwd. Dit zorgt ervoor dat langs de kust van Zuid-Amerika koel, voedselrijk water opwelt, wat de groei van het zeeleven en de visserij ondersteunt.
Als El Niño optreedt, verzwakken de passaatwinden of keren ze zelfs om, waardoor het warme oppervlaktewater oostwaarts richting Zuid-Amerika kan stromen. Dat heeft een opwarmend effect. La Niña heeft een tegenovergesteld, afkoelend effect.
Al zijn we voorlopig nog oonder de invloed van La Niña, de WMO acht het waarschijnlijk dat El Niño vanaf deze maand maart weer actief zal worden in de Stille Oceaan en vanaf het begin van de zomer binnenkomt.
La Niña is nu drie jaar bij ons, op een “ongebruikelijk vasthoudende en langdurige” manier. Maar “er komt een einde aan”, zei Petteri Taalas, algemeen secretaris van WMO. De afkoeling van La Niña vertraagde tijdelijk de temperatuurstijging. Desondanks vormden de afgelopen acht jaar de warmste periode ooit op aarde.
Wat gaat er nu gebeuren met El Niño?
Het is “waarschijnlijk”, waarschuwt de WMO, dat het een nieuwe stijging van de mondiale temperaturen zal veroorzaken. “El Niño introduceert een stijging van 0,1-0,2 graden in de wereldgemiddelde temperatuur. La Niña doet het tegenovergestelde”, legt Francisco Martín, meteoroloog bij Meteored uit in NIUS Diario. Het zijn verschijnselen die voorkomen in de oppervlaktewateren van de equatoriale, centrale en oostelijke Stille Oceaan. En het gebruikelijke is dat ze elkaar om de 2 tot 7 jaar afwisselen. De gevolgen van beide zijn wereldwijd. Tussen de een en de ander “is er een neutrale staat, die we nu betreden. Vanaf juni zal de komst van El Niño merkbaar zijn”.
De laatste keer dat dit fenomeen voorkwam, was in 2016. Dat jaar ging de geschiedenis in als het warmste jaar ooit. De WMO schat, met een kans van 93%, dat (minstens) een van de jaren tussen nu en 2026 dit zal overschrijden.
2023, “een van de warmste jaren op aarde”
Maar als we het hebben over verdere opwarming, kunnen we ook het effect van klimaatverandering bij dat van El Niño optellen, legt Martín uit. En beide fenomenen zullen van 2023 “een heel warm jaar” maken. In het broeikaseffect waarin we worden ondergedompeld, zegt Martín.
Tonga-vulkaan
Maar dit is niet het enige. Er is nog een factor die klimatologen ook in de gaten houden en die ook kan bijdragen aan deze temperatuurstijging: de gasdamp die de Tonga-vulkaan in januari 2022 uitdreef. Al is er een jaar verstreken sindsdien, “het is een gas dat in de stratosfeer wordt geïnjecteerd”. De effecten daarvan duren nog steeds voort. Sommige klimatologen voorspellen dat “deze waterdamp, die een broeikasgas is, voor extra opwarming zal zorgen, die nog moet worden gekwantificeerd.”
De drie genoemde factoren kunnen van 2023 het jaar maken waarin we de grens van 1,5 graad mondiale temperatuurstijging zullen overschrijven, waarschuwt Picazo. Het Britse Met Office voorspelde een paar maanden geleden al dat 2023 “een van de warmste jaren ooit op aarde” zal zijn. Na een 2022 dat werd afgesloten als “het tiende achtereenvolgende jaar waarin de temperaturen minstens 1 °C boven het pre-industriële niveau zijn gestegen”.
El Niño en Spanje
Maar hoe zal El Niño Spanje beïnvloeden? Zouden we een hetere zomer kunnen krijgen dan het recordjaar 2022? Martín erkent dat het een warmere zomer zou kunnen opleveren. Wel benadrukt hij dat het weer in Spanje niet zozeer wordt beïnvloed door El Niño als wel door andere factoren. “De effecten ervan in Spanje zijn niet erg duidelijk.” El Niño beïnvloedt vooral subtropische gebieden en sommige delen van de VS, maar niet zozeer onze breedtegraden, voegt hij toe.
De meteoroloog legt uit dat hier bijvoorbeeld factoren als de polaire jet, de nabijheid van Afrika en het steeds warmer wordende water van de Middellandse Zee een grotere invloed hebben. “Het is niet mogelijk om te weten hoe El Niño Spanje zal beïnvloeden, maar het wordt mogelijk een relatief warme zomer.
Bekijk ook: Spanje sluit dodelijkste zomer sinds 1950 af