De klimaatveranderingswet heeft deze verplichting om gebieden met verkeersbeperkingen af te bakenen en in gebruik te nemen, ingesteld voor alle Spaanse gemeenten met meer dan 50.000 inwoners.
In totaal gaat het om 149 gemeentes, maar slechts 15 daarvan zullen aan de verordening voldoen. De meeste burgemeesters houden zich niet aan de klimaatwet en gaan 2023 in zonder het verkeer in het centrum van de dichtstbevolkte steden te beperken.
Madrid en Barcelona waren de pioniers, en de laatste toegevoegde steden Valladolid, Ávila en Castellón. Ook Burgos, Ciudad Real, Córdoba, Melilla, Pamplona, Parla, Pontevedra, Rivas Vaciamadrid, Sevilla en Talavera de la Reina moeten zones instellen waar de doorgang van voertuigen is onderworpen aan voorwaarden om de vervuiling te verminderen, reeds afgerond. Op de lijst ontbreken 37 provinciehoofdsteden met meer dan 50.000 inwoners en zelfs de helft van de zes dichtstbevolkte Spaanse steden.
Deze grote steden blijven achter
Valencia, Zaragoza en Malaga hebben de verordening die de definitieve stap vormt voor het instellen van zones met beperkt verkeer nog steeds niet goedgekeurd en sluiten, zoals vele anderen, het jaar – en de door de wet vastgestelde termijn ‘vóór 2023’ – af zonder een duidelijke datum om het proces te voltooien.
In Valencia is de verordening in voorbereiding. De burgemeester van Málaga, Francisco de la Torre, heeft het project al wel gepresenteerd, maar is nog niet begonnen met een wetgevingsprocedure die, zoals in alle andere steden, eerst een openbare raadpleging moet doorlopen voor de definitieve goedkeuring in de gemeentelijke plenaire vergadering. Bij gebrek aan een definitief project heeft de socialistische gemeenteraadsfractie zojuist een motie ingediend om de toegang voor auto’s te beperken en te vragen om een mobiliteitsplan dat vergelijkbaar is met wat het definitieve project zal zijn om te proberen de verkeersdrukte in het centrum te verminderen.
Klimaatwetgeving en EU-middelen
De verplichting voor steden met meer dan 50.000 inwoners en steden met minder maar hoge verontreinigingsniveaus om het verkeer in bepaalde gebieden te beperken, maakt deel uit van de klimaatveranderingswet en het nationale geïntegreerde energie- en klimaatplan (PNIEC) dat in mei 2021 werd goedgekeurd. De steden zouden dit ‘vóór 2023’ moeten doen en hoewel via verschillende wegen, hebben steden al een aanvraag kunnen indienen voor een eerste oproep voor EU-herstelfondsen gericht op het koolstofvrij maken van steden.
Deze economische middelen hangen af van het Spaanse ministerie van Vervoer, Mobiliteit en Stedelijke Agenda. Dit heeft al 1 miljard euro aangevraagd voor verschillende initiatieven, waaronder de aanleg van lage-emissiezones, hoewel niet alleen, want die zijn niet direct gerelateerd en kunnen ook worden gebruikt voor de aankoop van elektrische bussen, de aanleg van park-and-ride-parkeerplaatsen of de voetgangerszone.
De Spaanse federatie van gemeenten en provincies (FEMP) bevestigt dat ‘alle’ steden die het verkeer moeten beperken aanvragen hebben ingediend voor Europese fondsen die binnen een langere periode dan eind dit jaar moeten worden uitgevoerd.
Door het hele land en vanuit alle ideologieën
Door heel Spanje wordt de deadline voor het instellen van zones met beperkt verkeer niet gehaald, door burgemeesters van alle politieke kleuren. De laatste stap moet de goedkeuring zijn in de respectieve gemeentelijke plenaire vergaderingen van een verordening die de zones en de manier om het verkeer te regelen overweegt, na een technisch proces waarbij de gemeenteraden contracten moeten aanbesteden voor het plaatsen van panelen en machines om nummerplaten te controleren en, indien nodig, boetes uit te delen. Het proces vereist ook overeenstemming met de gemeentelijke politie, die de goede werking moet controleren. In totaal schat milieubeweging Ecologistas en Acción dat het proces ongeveer een jaar duurt en kan worden ingekort tot maximaal zes maanden als de burgemeesters haast maken.
Conflict met ministerie van Ecologische Transitie
De gemeentelijke verordening is de sleutel tot het reguleren en opstarten van de lage-emissiezones in heel Spanje, en ook een element van de controverse die de gemeenten vanaf het begin tegen het ministerie van Ecologische Transitie heeft opgezet. Dit heeft te maken met het feit dat de verplichting om ze toe te passen op grote schaal niet wordt nagekomen.
Burgemeesters willen koninklijk besluit
De burgemeesters eisen al maanden dat de centrale regering in een koninklijk besluit de reikwijdte van de beperking van het autoverkeer in het centrum van hun steden specificeert. Ook stellen zij dat zolang die beperking er niet is, zij geen vooruitgang kunnen boeken met hun procedures en verordeningen. De derde vicevoorzitter en minister van Ecologische Transitie, Teresa Ribera, houdt daarentegen al even lang vol dat er geen verlengingen komen omdat de burgemeesters al genoeg tijd hebben gehad. Eind oktober herinnerde zij de Spaanse federatie van gemeenten en provincies (FEMP) eraan dat er geen verlengingen zouden komen, dat de burgemeesters ‘wakker moesten worden’, zeiden regeringsbronnen toen.
Deadline zonder sancties
Enkele dagen voor het einde van 2022 hebben de FEMP en enkele burgemeesters, zoals Benidorm, om een verlenging gevraagd die Ribera hen niet zal geven, terwijl de FEMP de burgemeesters enkele weken geleden nog een ontwerpverordening heeft gestuurd die zij kunnen volgen om hun eigen verordening te ontwikkelen.
Ondertussen wast het ministerie zijn handen in onschuld en zegt het niet te weten welke steden de deadline zullen halen. Zij stelt dat het niet aan haar is en beperkt zich ertoe erop te wijzen dat de steden, als zij de deadline niet halen, de wet zullen overtreden. Volgens Ecologistas en Acción bevat de wet althans voorlopig, geen sanctieregeling voor steden die zich niet aan de regels houden.