Het klinkt niet zo aantrekkelijk, een medicijn op basis van de fecale microbiotica, de bacteriën die te vinden zijn in de menselijke ontlasting. Toch is het een beginnend onderzoeksgebied in volle gang. Juan Basterra is CEO van het Baskische biofarmaceutische Mikrobiomik dat zich richt op de ontwikkeling van deze biofarmaceutica. Hij vertelt erover in NIUS Diario.
Medicijnen op basis van darmmicrobiotica
Vijf jaar geleden werd zijn bedrijf opgericht met als doel “het onderzoeken, ontwikkelen en produceren van medicijnen op basis van de darmmicrobiota”, dat wil zeggen op ontlasting. Deze medicijnen worden via licenties aan derden op de markt gebracht en er zijn al gesprekken met verschillende farmaceutische bedrijven. Een van de onderzoeken erg namelijk al ver gevorderd en bevindt zich in fase III van de studie.
Baanbrekend
Volgens Basterra zal dit biofarmaceutisch middel baanbrekend zijn omdat het oraal in capsules zal worden toegediend. Het plan is om de tests eind dit jaar af te ronden en dat het middel eind 2024 of begin 2025 op de markt kan komen.
“Het wordt de eerste in zijn soort, in Europa en misschien wel in de wereld”, zegt Basterra. En het zal een belangrijke kwalitatieve sprong betekenen. Omdat het enige medicijn dat momenteel bestaat op basis van fecale microbiota, ‘Rebyota’, rectaal wordt toegediend.
Testen van prototype
Het begon allemaal drie jaar geleden, toen Mikrobiomik een overeenkomst bereikte met het Gregorio Marañón-ziekenhuis in Madrid. Dat was al bezig met het testen van een prototype van capsules met microbiota. Het doel hiervan was om invasieve routes zoals die momenteel worden gebruikt, zoals colonoscopie, te vermijden.
Ze testten een dosis van vier capsules voor recidiverende Clostridioides difficile-infectie (CDI), een bacterie die de belangrijkste oorzaak is van ziekenhuisinfecties en, zoals vele anderen, resistent is geworden tegen antibiotica.
Het Gregorio Marañón was “het eerste Europese ziekenhuis dat fecale microbiota-transplantatie probeerde”, legt Basterra uit. En ze ontdekten dat de effectiviteit van orale toediening hetzelfde was als die van invasieve routes.
Levering aan klinische onderzoeken
Op basis van dit prototype kreeg Mikrobiomik toestemming van het Spaans Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (AEMPS) om het medicijn te vervaardigen met als doel het te leveren aan klinische onderzoeken, zowel die van het bedrijf zelf als die van derden. En ze gingen aan de slag, “gefocust op een fase III die de veiligheid en werkzaamheid ervan zou aantonen.” Op dit moment loopt een proef in 21 ziekenhuizen in Spanje, met 72 patiënten. “Eind dit jaar hebben we de resultaten”, kondigt Basterra aan.
Antibioticum als comparator
Maar er is meer. De comparator in zijn proef is geen placebo, maar een antibioticum: fidaxomicine. Het is “de eerste proef ter wereld” dat het zo naar voren brengt. Omdat dit antibioticum het beste werkt tegen deze bacterie, is het de eerste keuze bij de behandeling van deze infectie: de referentiebehandeling. Het gaat erom of het medicijn van Mikrobiomic beter zou werken. En op basis van de resultaten tot nu toe lijkt dat zo te zijn.
Basterra is zeer optimistisch. “Het criterium voor werkzaamheid in deze onderzoeken is dat de patiënt na 8 weken geen recidief heeft gehad.” En hij verzekert dat de resultaten die ze zien “zeer goed zijn, zowel wat betreft werkzaamheid als veiligheid”.
Zijn doel, benadrukt hij, is om “het eerste bedrijf ter wereld te worden dat een geneesmiddel voor de darmflora in orale capsules op de markt brengt”. Het wordt toegediend in een enkele dosis van vier capsules.
Tegen de belangrijkste oorzaak van ziekenhuisinfecties
Voor wie zou dit medicijn zijn? Ze testen het met “oudere patiënten en met veel chronische aandoeningen, dat wil zeggen, zeer delicaat”. Mensen die een onbalans in hun microbiota hebben en die meestal in ziekenhuizen worden opgenomen en uiteindelijk besmet raken met CDI”, legt Basterra uit.
Deze bacterie “is de meest voorkomende oorzaak van infectieuze diarree in een ziekenhuis.” Een van die ziekenhuisinfecties waarvoor antibiotica steeds minder werken. De C. difficile-bacterie wordt door de Amerikaanse CDC zelfs beschouwd als “een van de grootste microbiële bedreigingen voor de menselijke gezondheid”.
Lees ook: Spaanse onderzoekers vrezen ‘stille pandemie’ van resistente bacteriën
We hebben het over zo’n ziekenhuisbacterie die resistent is geworden tegen antibiotica. Wat experts een “stille pandemie” noemen, want “er zijn veel doden per jaar over wie weinig wordt gezegd”, zegt Bruno González Zorn, hoogleraar Microbiologie aan het UCM en WHO-adviseur Antibioticaresistentie en One Health. Geschat wordt dat in Spanje jaarlijks om deze reden 4.000 mensen overlijden.
In dit geval hebben we het over een bacterie die ernstige en mogelijk dodelijke diarree veroorzaakt. En die resistent is tegen de meeste antibiotica. De infectie komt in veel gevallen terug en de incidentie neemt toe. Alleen al in de VS zijn er naar schatting tussen de 15.000 en 30.000 doden per jaar.
Zit de toekomst in de ontlasting?
Is de fecale microbiota de toekomst? “Dit is nog maar het begin, maar het gaat heel snel”, bekent Basterra. En ja, voor mensen is het misschien nieuw, erkent hij, want het zijn medicijnen waarin uitwerpselen de grondstof vormen, terwijl de werkzame stof microbiota is. Er is zelfs nog geen geharmoniseerde regelgeving in Europa. “Dat moet per land geregeld worden en dat vertraagt de opstart van de projecten enorm.”
Bekijk ook: Murcia reduceert antibioticagebruik onder baby’s en peuters met 40 procent