Ieder jaar viert men in Spanje op 6 december el Día de la Constitución, 6 december, het is een nationale feestdag. Maar na 42 jaar lijkt Het Spaanse Congres van Afgevaardigden verdeelder dan ooit. De overeenstemming die Spanje zo hard nodig heeft om de ernstige gevolgen van de tweede golf van de coronapandemie aan te pakken, is ver te zoeken. Toch zijn de verschillen, als het gaat om belangrijke punten uit de Grondwet van 1978, niet heel groot.
Nieuw tijdperk of verraad?
Voor sommige partijen is deze week een ‘nieuw tijdperk’ begonnen, dat wat meer pluralistisch is, dat verschillende principes en overtuigingen erkent en daarmee dichter bij de huidige situatie in Spanje ligt. Anderen vinden juist dat president Pedro Sanchez ‘Spanje heeft verkocht\’ aan de ETA-aanhangers van de Baskische nationalistische partij Bildu. Het begrotingsdebat van de eerste coalitieregering dat de afgelopen dagen is gevoerd – de begroting is donderdag door een ruime meerderheid goedgekeurd-, heeft de steeds terugkerende politieke spanningen, ondanks de dreigende crisis in 2021, vergroot.
Hoe denken de partijen nu over de grondwet?
Op de 42e verjaardag van de Spaanse Grondwet heeft de Spaanse krant EL PAÍS een vragenlijst opgesteld over de toekomst van deze wet. 8 vertegenwoordigers uit het hele parlementaire spectrum – van links, centrum en rechts tot Baskische en Catalaanse nationalisten -zijn ondervraagd; Odón Elorza (PSOE), Edurne Uriarte (PP), Iván Espinosa de los Monteros (Vox), Gerardo Pisarello (Naciones Podemos-En Comú Podem-Galicia en Común), Edmundo Bal (Ciudadanos), Laura Borràs (Junts per Catalunya), Aitor Esteban (PNV) en Íñigo Errejón (Más País). Een korte beschouwing van de onderwerpen en de denkrichtingen:
1.Politieke staatsvorm; de parlementaire monarchie
Een overweldigende meerderheid – bijna 80 procent van het Parlement – kiest ervoor om het huidige model, de parlementaire monarchie in stand te houden
2. Soevereiniteit en eenheid van Spanje
De PSOE en de fracties van centrum, rechts en extreemrechts zouden het huidige staatsmodel niet hervormen of de formule van de onlosmakelijke eenheid van de natie veranderen. Podemos en de Baskische -en Catalaanse nationalistische groeperingen willen dit wel en willen in ieder geval de bevolking raadplegen om een beslissing te nemen
3. Talen
Al is er ophef ontstaan over de afschaffing van het Spaans als voertaal in de Onderwijswet, geen enkele partij steunt het uitgangspunt dat de grondwet dit aspect regelt. ‘Het is niet aan de Grondwet om te bepalen welke talen moeten worden onderwezen, maar aan de wetgever’, zegt de PSOE. Ook Vox vindt dat dit niet aan de grondwet is, maar eist wel dat het Spaans in heel Spanje wordt geleerd en gebruikt. De PP en Cuidadanos zijn het daarmee eens, Unidas Podemos vraagt om meer bescherming van het Catalaans, Baskisch en Galicisch.
4. Volksgezondheid
Volgens artikel 43 van de Grondwet heeft de overheid de verplichting van ‘Bescherming van de gezondheid’ en ‘om in middelen en diensten te voorzien om ‘de volksgezondheid te organiseren en te beschermen’. De covid-19-pandemie heeft het cruciale belang van de volksgezondheid onderstreept, maar de partijen zijn het niet eens over de wijze waarop de bescherming ervan kan worden verbeterd.
5. De Kroon
De meerderheid van de partijen is voor afschaffen van de onschendbaarheid van de Koning en wil artikel 56.3, waarin de deze onschendbaarheid en de onmogelijkheid om hem te beschuldigen van misdaden die hij tijdens zijn bewind heeft begaan, herschrijven. Dat zijn naast Cuidadanos en linkse partijen, zoals PSOE, Podemos en Más País ook enkele nationalistische partijen. Alleen de PP en Vox zien de noodzaak niet. Ook is er bij de progressievere partijen weerstand tegen de discriminatie bij troonsopvolging; een mannelijke troonsopvolger heeft nog altijd voorrang boven een vrouwelijke troonsopvolger.
6. Benoeming van de minister-president
In juli 2019 stelde Pedro Sánchez, bij gebrek aan een meerderheid van stemmen, voor om artikel 99.5 van de Grondwet te hervormen om een minderheidsregering te kunnen vormen. De PP vindt dat dit zou leiden tot permanente politieke instabiliteit die het algemeen belang van het Spaanse volk schaden. Ook Vox is tegen een hervorming van de kieswet. De progressievere partijen zien toekomst in een nieuwe politiek, met coalities en partnerschappen, om herhalingen van de verkiezingen te voorkomen.
7. Noodtoestand
Geen van de grote partijen ziet de noodzaak om de regeling van de noodtoestand in de Grondwet te verduidelijken, ook al heeft de uitzonderlijke maatregel politieke onrust veroorzaakt. De PSOE en de PNV laten het onderwerp over aan de organieke wet, net als de PP, Vox, Ciudadanos en Unidas Podemos (die wel de reikwijdte ervan wil afbakenen). Alleen Más País stelt voor om de regels over de noodtoestand grondwettelijk af te bakenen en de parlementaire controle ervan te vergroten.
8.Begrotingsbeleid
Vox, PP en Ciudadanos zijn voor handhaving van de hervorming van artikel 135, zoals ingevoerd door de socialistische regering in 2011. Daarbij zijn begrotingsstabiliteit en voorrang bij de betaling van de schuld boven andere overheidsuitgaven het uitgangspunt. De andere fracties zijn voor wijziging van dit artikel.
9. Verdeling van het land en bevoegdheden
De socialisten zien na 42 jaar wel degelijk de noodzaak om het systeem van de verdeling van de bevoegdheden te verduidelijken en te rationaliseren. De PP ziet ‘trouw aan de Grondwet’ als het grootste probleem van een aantal ‘nationalistische en pro-onafhankelijke’ regeringen. Vox wil titel acht van de Grondwet hervormen ‘om ongelijkheden te voorkomen’. Unidas Podemos wil ‘een model dat vergelijkbaar is met dat van andere Europese federale en plurinationale eenheden’. Cuidadanos is voorstander van ‘het verduidelijken van de verdeling van de bevoegdheden’ en wil een vergelijkbaar niveau van publieke diensten in heel Spanje. DE PNV verduidelijkt dat de bevoegdheden in statuten zijn vastgelegd en dat hierover in bilaterale onderhandelingen overeenstemming moet worden bereikt. JuntsxCat wil dat ‘Spanje geen bevoegdheden meer heeft in Catalonië’.