Else Beekman
De uitbreiding van het vaderschapsverlof in Spanje heeft mogelijk een negatief effect op het geboortecijfer. Zo waarschuwt de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling OESO In hun recente rapport, Society of a Glance. De combinatie van gezinsleven en werk “kan moeilijk zijn” in Spanje, met name door “zeer lange werkuren voor vaders”, aldus OESO in het rapport.
Hierdoor zijn ouders zich meer bewust geworden van de niet-financiële kosten van het krijgen van een kind en minder enthousiast over het krijgen van een volgend kind.
Laag geboortecijfer en oudere moeders
In 2023 registreerde Spanje een van de laagste vruchtbaarheidscijfers onder de 38 OESO-landen, met slechts 1,2 kinderen per vrouw. Dit is vergelijkbaar met Frankrijk en alleen hoger dan Zuid-Korea, waar het cijfer 0,7 is. De gemiddelde leeftijd voor de geboorte van het eerste kind is in Spanje gestegen naar 32 jaar. Ondanks pogingen om de geboortecijfers te verhogen en de gelijkheid in de zorg te bevorderen, lijken deze maatregelen, in combinatie met andere factoren, soms zelfs het tegenovergestelde effect te hebben.
Effecten van uitgebreid vaderschapsverlof
Tot 2007 hadden vaders in Spanje slechts twee dagen vrij bij de geboorte van een kind. Dit werd uitgebreid tot twee weken tot 2017 en vervolgens tot vier weken. Sinds 2021 hebben beide ouders recht op een onoverdraagbare verlofperiode van 16 weken bij de geboorte van een kind. Volgens een academische studie uit 2019 heeft de uitbreiding van het vaderschapsverlof tot twee weken in 2007 geleid tot een vertraging bij de geboorte van het eerste kind en minder waarschijnlijkheid voor het krijgen van een tweede kind binnen zes jaar. De toegenomen betrokkenheid van vaders bij de zorg voor kinderen heeft mogelijk de arbeidsmarktdeelname van moeders vergroot, wat de kosten van het krijgen van een extra kind heeft verhoogd.
Vergelijking met andere landen
Spanje is het enige OESO– en EU-land waar deze negatieve effecten van uitgebreid vaderschapsverlof zijn waargenomen. Zuid-Korea heeft een vergelijkbare trend laten zien, waarbij vaders die van familieverlof gebruikmaakten minder geneigd waren om een volgend kind te willen. Daarentegen heeft Duitsland een positief voorbeeld gesteld, waar de uitbreiding van het vaderschapsverlof in 2007 heeft geleid tot hogere geboortecijfers en meer betrokkenheid van vaders bij de zorg.
Aanbevelingen van OESO
Een belangrijke factor in Spanje en Zuid-Korea is de moeilijke balans tussen werk en gezin, vooral door lange werkuren voor vaders. Volgens het Spaanse INE werken mannelijke werknemers gemiddeld 37,1 uur per week, vergeleken met 33,1 uur voor vrouwen. Daarnaast zijn er in Spanje vaak moeilijkheden met de toegankelijkheid en betaalbaarheid van kinderopvang voor kinderen jonger dan drie jaar.
De OESO concludeert dat de toegenomen bewustwording van de niet-financiële kosten van het opvoeden van kinderen ertoe heeft geleid dat ouders minder enthousiast zijn over het krijgen van meer kinderen. De organisatie benadrukt dat beleidsmaatregelen gericht op het verminderen van werkonzekerheid een positief effect kunnen hebben op de vruchtbaarheid. Zo leidde de subsidie van lokale overheden in Spanje in 1997 om tijdelijke banen om te zetten in vaste banen tot een stijging van de vruchtbaarheid met 1,43%.
‘Cheque-bebé’
Een ander beleid dat de geboortecijfers in Spanje heeft verhoogd, was de universele kinderbijslag tussen 2007 en 2010. Deze was bekend als de ‘cheque-bebé’; uitbetaling van 2.000 euro bij de geboorte van een kind. Deze subsidie leidde tot een toename van 3% in het geboortecijfer. De annulering van dit programma in 2010 resulteerde vervolgens weer in een daling van 6% in het geboortecijfer.
De partij Sumar stelt voor om een universele kinderbijslag van 200 euro per maand tot de leeftijd van 18 jaar in te voeren, geïnspireerd op de maatregel van de regering-Zapatero. Het wetsvoorstel voor gezinsbeleid wordt momenteel besproken in het Congres en omvat ook een kinderbijslag van 100 euro per maand voor elk kind jonger dan drie jaar om kinderarmoede te verminderen.
Lees ook: Spanje in wereldtop als het gaat om gelijkwaardig ouderschapsverlof