Elize van Loon
De Spaanse arbeidsmarkt lijdt onder een vacaturecrisis. Met een werkloosheidscijfer van 11,2% van de beroepsbevolking en meer dan tweeënhalf miljoen werklozen is het aantal onvervulde vacatures nooit eerder zo hoog geweest.
Het probleem heeft meerdere oorzaken: vergrijzing, vertrek van talent naar het buitenland en het onderwijs. En in de toekomst zal het aantal onvervulde vacatures alleen maar groter worden. De Spaanse regering probeert een oplossing te vinden en wil de instroom van buitenlandse arbeidskrachten de komende jaren vergemakkelijken.
Het wachten is nog op bijgewerkte gegevens over het derde kwartaal van het Spaans Bureau voor Statistiek, INE. Toch voorspellen experts van Fedea en BBVA Research al een stijging van het aantal vacatures met 4,3%, tot 153.000 onvervulde vacatures. Dit is 3,4% meer dan het gemiddelde voor 2023, toen Spanje al een recordaantal vacatures bereikte met een totaal van 148.000 onvervulde posities. En ten opzichte van 2019 betekent het een sprong van zo’n 50%, toen er iets meer dan 100.000 vacatures waren.
Crisis voor bedrijven
In 2014 waren er 56.000 onvervulde vacatures in Spanje. Dat betekent dat aantal vacatures praktisch is verdrievoudigd, waardoor een ongekende crisis voor bedrijven is ontstaan. Hoewel Spanje een van de EU-landen is met het laagste vacaturepercentage (-0,9%), een derde van het Europese gemiddelde (2,6%), is dit voor Spaanse werkgeversorganisaties een van de grootste problemen geworden.
Toename onvervulde banen
Voor de laatste drie maanden van dit jaar verwachten BBVA en Fedea een toename van het aantal onvervulde banen. Ze leggen uit dat “gezien de stijging van de arbeidsparticipatie, het vacaturepercentage marginaal zou groeien tot 0,62 banen per duizend actieven, in lijn met de ontwikkeling sinds medi 2022.” Als hun prognose uitkomt en het aantal onvervulde vacatures inderdaad op 153.000 uitkomt in het derde kwartaal, zal de indicator in 2024 boven de psychologische barrière van 150.000 blijven steken, wat een nieuw record zou betekenen.
Invloed op het bbp
Dit alles heeft een directe impact op de Spaanse economie. Naar schatting zou het historische record van 148.000 vacatures in 2023 al een kostenpost van meer dan 8 miljard euro voor het bruto binnenlands product (bbp) betekenen. Experts waarschuwen dat dit cijfer “in de toekomst zou kunnen verdrievoudigen als de Spaanse arbeidsmarkt blijft convergeren naar het Europese patroon.” Een situatie “die vooral zorgwekkend is gezien het intense proces van demografische vergrijzing waarmee Spanje te maken heeft.”
Meerdere sectoren kampen met tekorten aan medewerkers
Hoewel het ministerie van Arbeid niet graag toegeeft dat de Spaanse arbeidsmarkt een ernstige vacaturecrisis doormaakt en de bezorgdheid van het bedrijfsleven bagatelliseert, heeft de openbare arbeidsbemiddelingsdienst van de overheid (Sepe) zelf ook problemen ervaren bij het invullen van banen in meerdere sectoren. Zo is er een tekort aan obers, koks, schoonmaakpersoneel, fysiotherapeuten, monteurs, en vrachtwagen- en buschauffeurs.
Oorzaken van tekorten
Een deel van het probleem ligt in de onaantrekkelijkheid van bepaalde banen, bijvoorbeeld door de salarissen, werktijden of omdat het om zwaar of vies werk gaat. Maar ook de vergrijzing van de bevolking speelt een rol. Het Spaanse ministerie van Inclusie, Sociale Zekerheid en Migratie heeft als antwoord hierop een wijziging van de immigratieregelgeving goedgekeurd, die een vereenvoudiging van procedures en de verlenging van visa voor het zoeken naar werk omvat. Hiermee zouden 900.000 migranten de komende drie jaar tot de Spaanse arbeidsmarkt kunnen toetreden.
Bijdrage aan het socialezekerheidsstelsel
Mede door de komst van arbeidsmigranten, kan de Spaanse overheid het socialezekerheidsstelsel uitbreiden naar het ongekende aantal van 22 miljoen bijdragers. De werkgelegenheid onder buitenlanders is de afgelopen tien jaar drie keer zo snel gegroeid als de algemene instroom. Daarmee is dit een drijvende kracht achter de groei van de Spaanse arbeidsmarkt. Dit betekent niet alleen een bijdrage aan de redding van bedrijven met vacatureproblemen, maar ook aan het pensioenstelsel zelf. De houdbaarheid van het Spaanse pensioenstelsel zal in de toekomst afhangen van de honderdduizenden immigranten die de komende jaren in Spanje komen werken. Zij zullen met hun bijdragen de inkomsten helpen aan te vullen om de uitkeringen van gepensioneerde babyboomers te kunnen betalen.