Judith Goeree
Het Nationaal Park Doñana, een van de belangrijkste wetlands van Europa, verkeert de laatste jaren in zwaar weer. Doordat steeds meer lagunes droogvallen, verandert de biodiversiteit in het gebied. Dit heeft niet alleen gevolgen voor de natuurlijke diversiteit in Spanje, maar beïnvloedt ook vogelpopulaties in heel Europa. Wetenschappers waarschuwen dat de situatie kritiek is en roepen op tot dringende maatregelen.
Natuurpark Doñana, gelegen in het zuidwesten van Andalusië, is al decennia een essentiële plek voor de migratie van watervogels tussen Europa en Afrika. Al in de jaren zestig van de vorige eeuw werd de rol van het natuurpark erkend, toen Noorse kinderen geld inzamelden om de ganzen te redden die in de zomer in Scandinavië verbleven en in de winter neerstreken in Doñana. Destijds overwinterde maar liefst 70 procent van de Europese ganzen in dit unieke natuurgebied.
Recent onderzoek van de Estación Biológica de Doñana (CSIC) onder leiding van Miguel de Felipe bevestigt hoe groot de impact van Doñana is op de biodiversiteit in Europa. “Doñana is zo groot en uniek dat het jaarlijks honderdduizenden watervogels van voedsel voorziet. Als het slecht gaat met het park, hebben deze vogels geen alternatief,” aldus De Felipe.
Opgedroogde lagunes en stervende vogels
De situatie in Doñana is de afgelopen jaren drastisch verslechterd. Maar liefst 60 procent van de lagunes die vroeger periodiek overstroomden, is permanent opgedroogd. Zelfs de laatste permanente lagune, Santa Olalla, droogde de afgelopen drie jaar volledig op. Dit heeft desastreuze gevolgen: de vogelsterfte is hoger of vogels keren in slechte conditie terug naar Noord-Europa, wat negatieve effecten heeft op hun populaties.
Bovendien broeden sommige soorten, zoals de boomvalk, helemaal niet meer in Doñana. De veranderingen in Doñana zorgen niet alleen lokaal voor problemen, het droogvallen van de lagunes heeft ook een negatieve invloed op de vogelpopulaties in landen als Duitsland en Denemarken, omdat deze vogels afhankelijk zijn van Doñana als tussenstation.
Oorzaken van de crisis: klimaatverandering en overexploitatie
Het verval van Doñana heeft meerdere oorzaken. Het laatste decennium is er aanzienlijk minder regen gevallen in het gebied. Ook spelen intensieve landbouw en toerisme een kwalijke rol in de afname van het grondwater en het uitputten van de bodem. Vooral de teelt van aardbeien en zacht fruit in de omliggende gebieden vraagt veel water, dat wordt onttrokken uit het natuurgebied. Bovendien ligt de toeristische kustplaats Matalascañas op slechts 700 meter van de dichtstbijzijnde lagune, wat de druk op het ecosysteem verder vergroot.
Doñana: een unieke plek in Europa
Doñana is niet te vergelijken met andere wetlands, zoals de Albufera bij Valencia of de Ebro-delta. Het natuurgebied is tien keer zo groot als de Albufera en ligt bovendien op de grens van Europa met Afrika. Deze unieke ligging maakt dat natuurpark Doñana zowel kenmerken heeft van zowel het Afrikaanse als het Europese klimaat en landschap en ook qua biodiversiteit kenmerken heeft van beide continenten.
Het gebied is niet alleen belangrijk voor trekvogels, maar ook voor bedreigde soorten zoals de Iberische lynx en de keizerarend. Daarnaast herbergt het natuurpark zeldzame vogels zoals de marmereend, de meest bedreigde eend van Europa.
Een wereldwijde verantwoordelijkheid
De achteruitgang van Doñana raakt niet alleen Spanje, maar de hele wereld. Het gebied werd in het verleden gered dankzij donaties van Europese burgers en is door UNESCO uitgeroepen tot Werelderfgoed. Volgens De Felipe investeren landen als Duitsland, Nederland en Denemarken jaarlijks in de bescherming van watervogels. Als Spanje echter geen verantwoordelijkheid neemt, zal het echter verspilde moeite zijn, zegt de wetenschapper.
Hoop op herstel Natuurgebied Doñana
Ondanks de alarmerende situatie gelooft De Felipe dat het mogelijk is om Doñana te redden. Hij pleit voor rigoureuze maatregelen en strenge controle op grondwaterwinning. Ook zegt hij dat het kunstmatig toevoeren van water naar gebied een verschil kan maken, iets wat ook in andere natuurgebieden al gebeurt.
Hoewel het ecosysteem van Doñana zwaar beschadigd is en erg onder druk staat, is nog geen enkele diersoort volledig verloren. De tijd dringt echter. Als Doñana verdwijnt, zullen ook de vele vogels verdwijnen die afhankelijk zijn van het natuurgebied. Het uur U heeft geslagen en actie kan niet langer op zich laten wachten.
Lees ook: Grootste lagune in wetland Doñana voor derde jaar op rij opgedroogd