Else Beekman
Het festival Ex Abrupto in het Catalaanse Moià opent met een opmerkelijke voorstelling. Kunstenaars gebruiken een replica van het hoofd van dictator Francisco Franco ( 1892-1976) als voetbal. De Franco-voetbalwedstrijd zet bewust de discussie over herinnering aan de dictatuur op scherp.
Voor deze opvallende actie werkt de Spaanse kunstenaar Eugenio Merino samen met het Amerikaanse collectief Indecline. Onder de titel La copa del Generalísimo (de ‘Generalísimo-cup’) spelen deelnemers een wedstrijd waarin de bal is vervangen door een hyperrealistisch nagebootst hoofd van Franco. Volgens de organisatoren is het meer dan een provocatie: “De bal is het hoofd van een dictator, maar ook een boodschap. Hier wordt met een onverwerkt verleden gespeeld.”
De locatie is even beladen als het onderwerp. De wedstrijd vindt plaats op een oude republikeinse linie uit de Spaanse Burgeroorlog, net buiten Moià, niet ver van Barcelona. Ex Abrupto is een jaarlijks festival voor hedendaagse kunst en performance in Moià, waar internationale en lokale kunstenaars experimentele projecten tonen.
Voortzetting van een serie voorstellingen
Merino en Indecline hebben de afgelopen jaren vergelijkbare voorstellingen uitgevoerd. In Mexico schopten spelers tegen het hoofd van Donald Trump, in Duitsland tegen Otto von Bismarck en in Brazilië tegen Jair Bolsonaro. Die laatste actie leidde tot een aanklacht wegens haatzaaien.
Merino is geen onbekende in Spanje. Eerder stopte hij Franco al in een Coca-Cola-achtige koelautomaat en gebruikte hij zijn buste als bokszak. Beide werken leidden tot rechtszaken door de Fundación Francisco Franco, die van de rechter telkens geen gelijk kreeg.
Een politiek statement over herinnering
De keuze voor Franco is dit jaar extra betekenisvol. Het is precies vijftig jaar geleden dat de dictator overleed. Merino benadrukt dat de performance een waarschuwing is tegen het normaliseren van extreemrechtse denkbeelden: “Na jaren van vergoelijking zijn de oude ideeën weer aantrekkelijk geworden voor jongeren. Daar moeten we iets tegenover zetten.”
Na de wedstrijd wordt de ‘voetbal’ enkele dagen tentoongesteld in het Museum van Moià en kunnen bezoekers het duel terugzien in lokaal café El Casal. Zo verhuist het debat over dictatuur en geheugen letterlijk naar de huiskamer.
Spaanse overheid niet thuis inzake schending mensenrechten onder Franco