Elize van Loon
De straten en pleinen in heel Andalusië zijn deze dagen gevuld met hun traditionele ‘Cruces de Mayo’. Dit festival voert terug naar heidense riten en is uitgegroeid tot een symbool van populaire religiositeit en diversiteit. Het wordt op verschillende manieren gevierd, maar altijd met bloemen; de komst van de lente.
De oorsprong van de Cruces del Mayo in Andalusië, gaat terug tot “heidense feesten van voor de Baetica”. In de Romeinse tijd kwamen de viering van de “floraliafeesten” op, “vooral op 3 mei”, legt schrijver en docent aan de Universiteit van Córdoba, Antonio Manuel Rodríguez, uit. Dit festival vond plaats ter ere van de godin Floradie die “gekerstend” werd toen, volgens de legende, de heilige Helena, moeder van keizer Constantijn, “het kruis vond” van Jezus Christus in mei 326.
En sindsdien is de viering na de Castiliaanse herverovering van Spanje in 1492 populair geworden. Omdat de “bevolking moest bewijzen dat ze niet joods of moslim was”. En de beste manier hiervoor was “om het kruis te plaatsen op de heidense feesten die aan bloemen zijn gewijd”.
Andalusisch symbool voor populaire religiositeit
“De Cruces de Mayo zijn bij uitstek een Andalusisch symbool, typerend voor de populaire religiositeit, en het is logisch dat de viering ervan divers is, want wat ons in Andalusië bindt is juist respect voor verschillen. En in dit geval is er een gemeenschappelijke achtergrond, de roeping van het leven, de omzetting van het kruis, dat aanvankelijk een symbool van de dood is, in een symbool van de projectie van het leven,” besluit Rodríguez.
Córdoba en Granada vol met kruizen
Volgens Rodríguez is de viering van het feest dieper geworteld in de gebieden Córdoba, Granada en Almería. Wel kan het feest “verschillende vormen aanneemt”, afhankelijk van de plaats.
In de stad Córdoba, waar de viering al op 1 mei begint, zetten broederschappen en buurtverenigingen ongeveer vijftig kruizen op de belangrijkste pleinen neer. Hier vindt ook het jaarlijkse Patiofestival plaats. In de provincie valt ook het feest van Añora op. Daar is een soberder viering maar wel een die ware kunstwerken in de vorm van een kruis laat zien.
Iets soortgelijks gebeurt in Granada, waar de viering dit jaar wordt verlengd tot 4 mei. Hier vindt de viering haar oorsprong in het begin van de twintigste eeuw, in de wijken Albaicín en El Realejo, waar jongeren kleine altaren rond een kruis bouwden.
Op de grote pleinen en in de wijken van Granada zijn de kruizen versierd met bloemen, sjaals en keramiek. Maar ook met een schaar die in een appel is gestoken om figuurlijk te waarschuwen, zoals de traditie voorschrijft, dat iedereen die het waagt om kritiek te uiten op het kruis het risico loopt dat zijn tong eruit wordt geknipt.
De “Maya’s” van Almería en Sevilla
Ook in Almería, waar al tot 4 mei kruizen worden gevierd, vallen de zogenaamde “Maya’s” op, altijd vergezeld van de zin “Un eurico pa’ la maya, que no tiene manto ni saya” (Een eurootje voor de maya, die geen mantel of rok heeft).Kinderen verkleden zich in hun Mayakostuums om geld te krijgen. Zij vullen straten vullen met kleurrijke jurken, kapsels en versieringen van linten en bloemen.
De “Maya’s”, maar dan in een andere stijl, zijn ook te zien in de provincie Sevilla, met name in Carmona. Daar zijn “stoeltjes” naast het kruis versierd zijn met doeken en bloemen. Er staat een dienblad zodat de kinderen om een donatie kunnen vragen.
Kruizen in Lebrija
De belangrijkste kruizen zijn echter die van Lebrija, die zijn uitgeroepen tot Toeristisch Belang in Andalusië. Dat geldt ook voor de stad Berrocal, in Huelva. Daar vierde men de populaire traditie al in de 15e eeuw. Hier worden heidense en katholieke riten samen uitgebeeld, met een “gezonde competitie” tussen de Cruz de Arriba en de Cruz de Abajo.
Ook uniek in Huelva is de viering van de ‘Cruz de Alonso’, die dateert uit het einde van de 19e eeuw en bestaat uit ‘huiskruisen’, bekend als ‘colás‘, omdat de plaatsen waar ze traditioneel werden neergezet de ‘coladeros‘ van de huizen waren, waardoor toegang werd verkregen tot de kraal.
Cruces de Mayo in Jaén en Málaga
De viering van Cruces de Mayo is ook populair geworden in de provincie Jaén, vooral in Alcalá la Real, Úbeda, Linares en Baeza. De meest opvallende zijn die van Jimena. De beroemde “tíos de ricia”, een gebruik waarbij poppen op stoelen zitten. Zij worden geslagen, dit roept de “judas”-traditie op die in verschillende delen van Spanje wordt gevierd.
In Málaga is de viering vooral diep geworteld in de gemeente Vélez-Málaga. Daar is het festival ook uitgeroepen tot Toeristisch Belang. Het is er gekoppeld aan een historisch moment zoals de inname van de stad door de katholieke monarchen in 1487. Om deze gebeurtenis te herdenken zijn straten, pleinen, binnenplaatsen en zelfs etalages in de stad versierd. Er staan altaren ter ere van het Heilige Kruis.
Cádiz
Tot slot, hoewel minder talrijk, valt in Cádiz de processie van de Cruz de Mayo de Puntales op. Die wordt meestal in de derde week van mei gehouden. Hieraan nemen de kinderen deel die hun communie doen, vergezeld door jongeren en buren uit andere wijken van de stad.