De Europese Commissie slaat alarm over de waterproblematiek in Europa, met name in Zuid-Europese landen zoals Spanje. Brussel stelt dat 74% van het Spaanse grondgebied bloot staat aan het gevaar van verwoestijning. De Commissie roept de Spaanse overheid op om actie te ondernemen en duurzame oplossingen te implementeren.
Volgens de Zweedse Eurocommissaris voor Milieu, Jessika Roswall, staat water in de gehele Europese Unie onder zware druk. Tijdens een persconferentie benadrukte ze dat waterproblematiek een steeds belangrijker politiek thema wordt en dat het nalaten van maatregelen desastreuze gevolgen kan hebben. In Zuid-Europa is de situatie extra zorgwekkend, met Spanje als een van de meest getroffen landen.
De Europese Commissie dringt er bij Spanje op aan om meer te investeren in natuurgebaseerde oplossingen voor waterproblematiek, zoals het herstel van wetlands, herbebossing en het gebruik van druppelirrigatie in de landbouw. Verder zou het land transparanter moeten samenwerken met buurlanden zoals Frankrijk en Portugal om de watervoorziening efficiënter te beheren.
Kwaliteit en beschikbaarheid van water in gevaar
Uit de gegevens van de EU blijkt dat slechts 39,5% van de Europese oppervlaktewateren een goede ecologische status heeft. Dat verwijst naar de algemene gezondheid van een waterlichaam. De chemische kwaliteit, waarbij naar de aanwezigheid van vervuilende stoffen wordt gekeken, is nog zorgwekkender: slechts 26,8% voldoet aan de normen, grotendeels door vervuiling met kwik en andere schadelijke stoffen.
Voor Spanje zijn de vooruitzichten iets positiever. Brussel verwacht dat tegen 2027 maar liefst 97,7% van de Spaanse watermassa’s een goede ecologische status zal hebben, en 98% zal voldoen aan de chemische normen. Deels wijst de instantie dat toe aan reeds genomen maatregelen, zoals betere zuiveringsinstallaties en natuurherstelprojecten, maar ook door de focus op waterbeheer en regelgeving. Toch blijven grote uitdagingen bestaan, vooral in de overexploitatie van waterbronnen.
Overexploitatie van waterbronnen: een groot probleem
Een van de grootste knelpunten is de overmatige en veelal illegale wateronttrekking. Zo kwamen recent schandalen aan het licht van grootschalige illegale wateronttrekking rond het wetland en nationale park Doñana in het zuidwesten van Andalusië. Daaronder die van het zogenoemde Casa de Alba (van oudsher grootgrondbezitters in Andalusië) met tal van illegale putten op hun grond. In november 2023 verzegelde de Guardia Civil liefst 51 illegale waterputten in de regio Murcia. Ook het wetland Tablas de Damiel in de regio Castilla La Mancha heeft te lijden onder illegale wateronttrekking.
Hoewel Spanje als geheel net onder de kritische drempel van 20% exploitatie blijft (19,5%), zijn er regio’s waar de situatie ernstig is. In de stroomgebieden van de Guadalquivir (48%), Guadiana (50%), Júcar (72%) en Segura (100%) overschrijdt de waterwinning ruimschoots de veilige grens van 40%, wat leidt tot ernstige droogte en verwoestijning.
Hoeveelheid gedegradeerd land in Spanje in 10 jaar verdrievoudigd
Afgelopen juli waarschuwde het Spaanse ministerie van Ecologische Transitie al dat tot 75% van het Spaanse grondgebied vatbaar is voor verwoestijning. Het ministerie wees op klimaatverandering en intensief landgebruik als oorzaken. Onderzoeker Gabriel del Barrio van de Spaanse Nationale Onderzoeksraad benadrukte dat de hoeveelheid gedegradeerd land in Spanje in slechts tien jaar tijd is verdrievoudigd is met intensieve landbouw en de groeiende druk op natuurlijke hulpbronnen als de belangrijkste oorzaken. Wel nuanceerde Dal Barrio dat Spanje geen echte woestijnen zal ontwikkelen, maar eerder gebieden met ernstige landdegradatie. Om dit tegen te gaan, moeten landbouwpraktijken verduurzamen en moeten natuurlijke hulpbronnen beter worden beheerd. In dit verband is het gebrek aan administratief toezicht op grondwaterbronnen een aandachtspunt. Door historische rechten en onvolledige registraties is effectief beheer moeilijk. Dat leidt tot eerdergenoemde illegale waterwinning en inefficiënte regulering.
Kosten van niets doen zijn te hoog
Eurocommissaris Roswall sloot haar persconferentie luidde als volgt: “Meer dan 75% van de EU-burgers wil dat de EU maatregelen neemt op het gebied van water, volgens de Eurobarometer van mei 2024. We moeten meer doen om de veiligheid van onze watervoorziening te garanderen. Burgers hebben schoon water nodig. Boeren en bedrijven hebben een stabiele watertoevoer nodig. We moeten onze zoet- en zeewateren beschermen en overstromingsrisico’s verminderen. Want de kosten van niets doen zijn te hoog, zeker nu we weten dat de situatie alleen maar erger wordt. Het is tijd om onze mentaliteit te veranderen. We kunnen water niet langer als vanzelfsprekend beschouwen. We moeten samenwerken om tegen 2050 een watervast Europa op te bouwen.”