Het boodschappenmandje is als een stille getuige van de tijd. Het weerspiegelt veranderende eetpatronen, economische schommelingen en maatschappelijke trends. Wat ooit simpelweg een mandje vol met basisproducten was, is nu een complexe mix van keuzes die veel meer vertellen dan alleen wat we vanavond op tafel zetten.
In 2023 gaven Spaanse huishoudens meer uit aan boodschappen dan ooit tevoren, met een totaalbedrag van maar liefst 81 miljard euro. Dit is een stijging van bijna 10% ten opzichte van 2022 en een stijging van 16,5% vergeleken met de uitgaven in 2019, voor de pandemie. Deze groei is te zien in cijfers verstrekt door het ministerie van Landbouw, Visserij en Voeding. Het weerspiegeld niet alleen de hogere prijzen als gevolg van inflatie, maar ook veranderingen in de consumptiepatronen en de voorkeuren van de Spaanse consumenten.
Minder vers, meer gemak
Een opvallende trend is de afname van de consumptie van verse producten zoals fruit, groenten, vlees en vis. In vergelijking met 2019 consumeert de gemiddelde Spanjaard nu 12 kg minder fruit, 8 kg minder groenten, 6 liter minder melk en 4 kg minder vlees en vis per jaar. Deze daling in de consumptie van verse producten wordt deels gecompenseerd door een toename in de consumptie van kant-en-klaarmaaltijden. Die consumptie is sinds de pandemie met bijna 1.000 miljoen euro gestegen, tot een totaal van 4,071 miljoen euro in 2023.
Naast kant-en-klaarmaaltijden is ook de consumptie van bier en eieren licht gestegen, evenals de verkoop van gebotteld water. Dat heeft mogelijk te maken met factoren zoals toerisme en aanhoudende droogte.
Stijgende prijzen en het succes van huismerken
Een van de belangrijkste drijvende krachten achter de stijgende uitgaven is de inflatie. Die piekte in 2022 met prijsstijgingen tot 15% voor sommige producten, zoals olijfolie. Hoewel de inflatie in de loop van 2023 iets is afgenomen, blijft de impact op de portemonnee van de consument aanzienlijk. Zo stegen de kosten voor een boodschappenmandje dat in 2019 nog 100 euro kostte, naar 126 euro in 2023.
De druk van de inflatie heeft ook geleid tot een verschuiving in het koopgedrag van consumenten, met een voorkeur voor huismerken (ook wel ‘marca blanca’ genoemd). Deze goedkopere alternatieven voor merkproducten zijn populairder dan ooit en goed voor bijna de helft van alle verkochte producten. In ketens zoals Mercadona en Lidl zijn huismerken zelfs goed voor respectievelijk 75% en 80% van de verkopen. Dit succes van huismerken heeft geleid tot spanningen tussen supermarkten en fabrikanten, die concurreren om marktaandeel.
De supermarkt domineert
Wat betreft de aankooplocaties kiezen Spanjaarden steeds vaker voor supermarkten boven traditionele winkels zoals groentezaken, slagers en bakkers. In 2023 werden zes van de tien euro’s uitgegeven in supermarkten of hypermarkten, met Mercadona als marktleider, verantwoordelijk voor meer dan een kwart van de nationale voedselverkoop. In contrast hiermee is het marktaandeel van traditionele winkels, zoals buurtwinkels en marktkramen, gedaald tot minder dan 15%.
Opmerkelijk is ook dat ondanks de opkomst van online winkelen in veel sectoren, de online verkoop van levensmiddelen stagneert op slechts 5% tot 6% van het totaal. Traditionele fysieke winkels blijven dus dominant bij de Spaanse consumenten voor het doen van boodschappen.
Lees ook: Spanje wil gezond boodschappenmandje voor vaste en lage prijs