Zo betaalt de regio Madrid elke maand 14.000 euro voor het toezicht op en het onderhoud van de Cercanías-spoorlijn die Móstoles zou verbinden met Navalcarnero. ‘Zou’, want de tunnels zijn niet af, het spoor is niet klaar en er heeft nooit een trein gereden. Het traject was een van de sterprojecten van Esperanza Aguirre, de voormalige president van de regio.
Jarenlange juridische strijd
Het project kwam echter nooit van de grond en werd slechts half afgebouwd. Bovendien moest een rechter er aan te pas komen om de jarenlange juridische strijd tussen de regionale overheid en het bouwbedrijf (het voormalige OHL, tegenwoordig OHLA) te beslechten.
169.346 euro per jaar
Ïn februari 2021 formaliseerde het ministerie van Verkeer en Waterstaat nog het laatste contract voor “de bewaking en het behoud” van de uitgevoerde infrastructuur. Dit omvat 46 acties, waaronder enkele van de geplande stations, secties van half afgewerkte tunnels, nooduitgangen etc. Aan veel van deze acties is nooit iets gedaan. Het bedrijf API Movilidad SA, biedt een bewakingsdienst met daarin een soort onderhoudscontract. Hiervoor krijgt het 169.346 euro per jaar.
De spookspoorlijn
Het spoortraject Móstoles-Navalcarnero zou een lengte krijgen van 14,7 kilometer en zeven stations tellen, waarvan vier onder de grond. Het werk werd begroot op 396 miljoen euro en werd op 27 oktober 2007 toegekend aan OHL door de regering van Esperanza Aguirre. De bedoeling was dat het in januari 2011 afgerond zou zijn. De toenmalige regionale president legde in februari 2008 de eerste steen.
Het contract werd gesloten via een concessiesysteem. Dat betekent dat de regioregering het project niet financierde, maar het ‘a posteriori’ subsidieerde. Ze betaalde 20 jaar lang voor elke reiziger een canon. Zo ver is het nooit gekomen want het project werd in januari 2010 al stopgezet.
Juridische strijd
Ondanks dat er sinds 2010 niets meer aan de spoorlijn en de stations werd gedaan, besloot de regio Madrid pas in juli 2017 om het contract met OHL te beëindigen. Vervolgens begon een juridische strijd tussen de overheid en het bouwbedrijf omdat de eerste wilde dat de laatste zou betalen voor het niet voltooien van de werken. In plaats daarvan wilde OHL compensatie omdat de regionale regering zich niet aan de regels zou hebben gehouden.
Ondertussen moest het ministerie van Verkeer en Waterstaat optreden om het weinige dat wel was gebouwd te behoeden voor verval en vandalisme, zoals graffiti op de infrastructuur, diefstal van werkmateriaal en illegale bezigheden van mensen die in de onklare tunnels nachten doorbrachten. Sinds juli 2018 voert API Movilidad deze bewakings-, controle- en onderhoudstaken uit in opeenvolgende contracten, waarvan de laatste – voor ruim 14.000 euro per maand, in februari 2021 werd ondertekend.
Bodemloze put
De spooktrein tussen Móstoles en Navalcarnero is dus een bodemloze put geworden, niet vanwege de onvoltooide tunnels, maar vanwege de leegloop van de schatkist die er het gevolg van is.
In december 2021 moest de Gemeenschap van Madrid 188,4 miljoen euro betalen aan OHL als compensatie voor de voltooide delen van het werk. Deze werken worden getaxeerd op 123 miljoen. De rest zijn belastingen (btw) en rente op te late betaling (39 van de 188,4 miljoen). Het regiobestuur had meer dan drie jaar laten verstrijken tussen de ontvangst van de constructie en de betaling. En nog steeds is het wachten op een oplossing van het juridische geschil tussen de regio en het bouwbedrijf.
Ondertussen doorkruist het onvoltooide werk als een open wond van 14 kilometer de gemeenten Móstoles, Arroyomolinos en Navalcarnero. Een gebied waar honderden gezinnen heel blij zouden zijn met de verbinding. De regionale regering wil dat de centrale regering in Madrid het project voltooit. Die optie werd echter afgewezen in het parlement.
Zo liggen in Spanje talloze nooit voltooide projecten, die ook wel als ‘witte olifanten’ worden aangeduid. Met die term wordt verwezen naar grootschalige projecten van Spaanse overheden in het kielzog van de boom in de bouwsector. Projecten die vanwege hun omvang een flinke aanslag plegen op de openbare schatkist. In de gunst vallen bij de kiezers was een belangrijk motief voor het ontstaan van veel van die witte olifanten. Het spookvliegveld van Castellón is misschien wel het bekendste voorbeeld.
Steekpenningen
Dan is er nog een criminele kant aan de zaak. De Nationale Rechtbank heeft al een mondeling proces geopend in het kader van de Lezo-zaak tegen voormalig president Ignacio González. Het Openbaar Ministerie eist vier jaar gevangenisstraf voor hem wegens het aannemen van steekpenningen bij de openbare aanbesteding voor de toekenning van het bouwproject van de trein. De Spaanse Anti-corruptie opsportingsdienst acht bewezen dat González een deel van de commissie van 1,8 miljoen euro heeft ontvangen die het bouwbedrijf OHL heeft betaald voor het aannemen van de werken.