Burgemeester Natividad Pérez van Balsa de Ves een kleine gemeente in de provincie Albacete, met 131 inwoners, gaat met de bewoners in gesprek wat er zal gebeuren als er in hun dorp een grootschalige fokkerij komt. Jaarlijks worden er 100.000 varkens gefokt – 763 dieren per inwoner- en dat veroorzaakt bodem- en waterverontreiniging en stankoverlast.
Gezamenlijke strijd
Pérez wil met de buurtplatforms strijden tegen nieuwe industriële veeteeltprojecten in steden in het lege Spanje – Albacete, Cuenca, Toledo, Zamora, Avila. Dit jaar zijn er al verschillende protestdemonstraties georganiseerd en voor vrijdag staat er nog een protest gepland in 50 steden.
Leegloop of juist aantrekkingskracht?
De inwoners van de dorpen maken zich niet alleen zorgen over de verslechtering van hun levenskwaliteit, maar vooral over de toekomst. De intensieve varkenshouderij versnelt juist de leegloop uit de dorpen, zo blijkt uit een nieuw rapport van milieubeweging Ecologistas en Acción. Dat geldt ook voor Balsa de Ves, waar al 40% van de bevolking vertrokken is sinds de komst van de varkensboerderij in 2006. Daarbij speelden ook andere factoren, zoals het gebrek aan diensten, een rol. Werkgeversorganisatie Interporc benadrukt dat de meer dan 86.000 varkenshouderijen in Spanje direct en indirect werk bieden aan 400.000 gezinnen, de meeste in plattelandsgebieden, waardoor zij ‘van essentieel belang zijn in de strijd tegen de ontvolking’, en legt de schuld voor de protesten bij ‘dierenactivisten’.
Toch blijkt het onderzoek van Ecologistas en Acción dat in honderden gemeenten -met minder dan 5.000 inwoners, ver van de grote steden, met een grote intensieve varkenspopulatie tussen de 5.000 tot ruim 100.000 dieren – meer mensen vertrokken dan uit nabijgelegen gemeenten met een vergelijkbare populatie maar zonder megafokkerij; 74% van de inwoners verliet het dorp. ‘Daarmee is het positieve effect niet bewezen’, zegt Daniel González, coördinator van het verslag.
Jorge Blanco, demografisch onderzoeker aan de Complutense Universiteit van Madrid, legt uit dat dit soort industrie ‘de economie van de plattelandsgebieden, die gewoonlijk gebaseerd is op landbouw en extensieve veeteelt, in één richting stuurt die niet noodzakelijkerwijs van invloed is op het dorpsleven, waardoor een deel van de rijkdom die samenhangt met de verschillende arbeidsactiviteiten verdwijnt’. ‘Bijvoorbeeld doordat mensen hun land verkopen en pachters worden. En ja, de varkensindustrie ‘kan inderdaad werknemers aantrekken, maar die hoeven niet in het dorp te gaan wonen, en als ze dat niet doen, betalen ze er geen belasting en vloeien er geen inkomsten naar de gemeente’, vervolgt Blanco.
Oorzaak of gevolg
Vicente Pinilla van de universiteit van Zaragoza wijst erop dat ‘het feit dat gemeenten met macrolandbouwbedrijven minder groeien niet bewijst dat deze voorzieningen hier de oorzaak van zijn, d.w.z. dat deze correlatie geen oorzakelijk verband impliceert’. De hamvraag ‘is of de varkenshouderij de oorzaak is van de ontvolking, of dat de varkenshouderij zich vestigt waar ontvolking optreedt, wat waarschijnlijker lijkt’. Volgens Pinilla zijn er nog andere oorzaken voor de ontvolking van het platteland, zoals het gebrek aan werkgelegenheid, het ontbreken van openbare diensten en een zeer onevenwichtige demografische structuur, met veel mannen en oudere mensen. ‘Dit soort ontvolking heeft zich de laatste jaren in heel Europa voorgedaan,’ voegt hij eraan toe.
Illusie armer
Ecologen en buurtplatforms erkennen dat de industriële veehouderij niet de enige factor is die tot ontvolking leidt, maar benadrukken dat zij niet bijdragen aan het behouden van de inwoners, zoals de sector beweert. Natividad Pérez licht het voorbeeld van Balsa de Ves toe: ‘In 2006, toen ik als gemeenteraadslid in de oppositie zat, werd de megastal geïnstalleerd en werd ons verteld dat ze alle werklozen in dienst zouden nemen en dat ze voor veel werk zouden zorgen. Maar ze hebben maar vijf mensen uit het dorp ingehuurd’.
Sterker nog, tussen 2000 en 2020 is 50% van de bevolking uit het dorp vertrokken en zijn er van de 259 inwoners nog 131 over. Het merendeel (40%) vertrok na 2006). In een nabijgelegen dorp gebeurde hetzelfde. Niemand wil wonen naast een boerderij die ondraaglijke stank veroorzaakt en vervuilt, en bovendien last hebben van enorme vrachtwagens die de openbare weg vernielen. Op de velden ligt een mengsel van drijfmest en ander afval, omdat er ook een biogasinstallatie staat op het complex. Volgens de verordeningen moet het land binnen 24 uur geploegd worden om luchtvervuiling te voorkomen. Dat gebeurt in de praktijk niet.
Wat vindt werkgeversorganisatie Interporc?
Interporc legt uit dat volgens analyse ‘in geen enkel dorp de komst van een megastal heeft geleid tot het vertrek van gezinnen, integendeel, en de sector zet zich juist sterk in voor het platteland, waardoor de agro-voedingsindustrie en de toeleveringsindustrie worden aangetrokken. Landbouw- en veeteeltactiviteiten zijn van essentieel belang in de strijd tegen de ontvolking’, stelt een woordvoerder van Interporc. ‘En wat de vervuiling betreft, de regelgeving schrijft voor dat drijfmest rechtstreeks op de bodem moet worden gebracht en binnen 12 uur moet worden begraven, waardoor de ammoniakuitstoot met 30% wordt verminderd. ‘De sector produceert nu 50% minder drijfmest en meer dan 90% van de drijfmest wordt hergebruikt ter vervanging van meststoffen,’ voegt hij eraan toe. Volgens de gegevens van de verschillende werkgeversorganisaties zijn er in Spanje 86.000 varkenshouderijen (waarvan 80% industriële bedrijven), 130.000 rundveehouderijen en 5.000 pluimveebedrijven.
Burgerplatforms en protesten
Op meerdere plaatsen in het land blijven burgerplatforms tegen dit soort industriële veeteelt ontstaan. Vanwege de bijbehorende problemen; de drijfmest bevat antibiotica, zware metalen en nitraten, die in de grond sijpelen en in de watervoerende lagen terechtkomen, waardoor het water wordt verontreinigd. Er zijn al veel gemeenten met ondrinkbaar water.
Inmiddels coördineert de landelijke krachtenbundeling ‘Stop Industriële Veehouderij’ soortgelijke bewegingen door heel Spanje. Volgens berekeningen van Greenpeace zijn in de afgelopen drie jaar 1,5 vergunningen per dag afgegeven voor nieuwe installaties en daarom eist Greenpeace een opschorting van deze vorm van veeteelt, iets waarover alle platforms het eens zijn.
De laatste maanden zijn er veel demonstraties geweest tegen nieuwe complexen, hoewel de meeste daarvan plaatsvonden in kleine steden en weinig zichtbaar waren. In mei trokken zij met hun protest naar verschillende provinciehoofdsteden. Vrijdag vinden opnieuw protesten plaats. Burgemeester Natividad Pérez vat het als volgt samen: ‘Dorpen zijn een gebied van lijden en verzet. De platforms geven stem en waardigheid aan de buren om deze waanzin te stoppen’.